A poem in Vietnamese by Tô Thùy Yên
Translator: Nguyễn Thị Phương Trâm

The dying light on Tam Giang Lagoon

The day has dried up on Tam Giang Lagoon

(Proverb)

1.

The surface of the water is the flying helicopter

The flicker of a dream

Tam Giang lagoon, Tam Giang lagoon

The chaotic beaches, the bountiful streams

The mesmerising sand, the tirelessly drifting waters

Tender over the accidental footsteps 

The tiny soul, the enormity of water and sky

Tam Giang lagoon, Tam Giang lagoon

The memory of an ancient sad proverb

Dusk brittle dissolving, in the cracks pooled sunlight fracturing

The sky the scent of water, of trees, of hay

The earnest scent of life

The faces chafed by the whirlwind

The bodily numbing whirlwind of sadness

–

We saw the boats huddled together

Like kids huddling together frightened of ghosts

We saw the mountain-ash splintered drooping

Each tree was an ancient worry

We saw the mangroves fencing the water

Each row with its laborious task

We saw the homes abandoned by their roofs

Each home the agonising cries of the earth

Why are you here?

The starving communist with malarial fever

Chained by the curse of being born in the North, to in the South die

Why are we here?

The grief, the weary body

Beneath the eyes of a puppet soldier

–

Even if you shoot us down

Like a cry

Ripped nothingness into silence

It will all be for nothing

Even if you’re down

Because bombs and bullets were not kind

The bodies no one wants

Not worth the mention

In the end, the end

Whatever you do, whatever we do

Altogether in the end

Will there be much change on this land?

You open your mouth and it’s nothing

Tam Giang Lagoon, the day has yet dried up on Tam Giang Lagoon?

–

We laughed, we broke out with laughter

As we imagine you and us meeting 

In an afterworld, you don’t believe in

In jest ask one another:

You and us who had truly made the sacrifice

For Vietnam – one country…?

All that you’ve done

You imagined it with much blood, sweat and tears

All that we’ve done

We must admit, it was for nothing

Hence you’re so keen on the madness, while we’re calm

As we repeat day after day exactly the same thing

–

We have for ourselves ask why

(As for you, have you ever asked yourself?)

And accordingly, we answer

(As for you, have you ever found the answer?)

We’re no different from aeroplane propellers 

It must spin and spin

Because it has to spin

We hold dearly our cowardly weakness

We hold dearly your naivety 

Hence we both accepted our dizzying fate

Hence we both were stuck on the path of History

Both mad for the mother of the dirtiest whore

–

The dying light on Tam Giang festive with the sound of battle

The dying light on Tam Giang dumbfounded in silent sympathy 

2.

The dying light on Tam Giang Lagoon

My sudden yearning for you

The endless yearning 

–

The hour the stores were closing

The street sweepers on the pavements cleaning

The glass displays in the dark

The hour the city ignites 

In moments dies

(Saigon’s curfew extending

Saigon has not the night)

The hour perhaps has still light

(Em)you left the library for a stroll

Beneath the quietly lined boulevard

The horizon framed in drifting pockets of jade

–

The nagging coming exam 

The apartments up high were yellow with light

The open pages deep in the night

Thinking about your forlorn mother, the annoying younger brother

Thinking of the ordinary things

Young women thought about

Then to think of me, think of me

Naturally and achingly 

At this hour it might raining

You’re hasty beneath the dripping street awnings

Watching the bubbles run along the footpath

Like flowers blooming to quickly withdraw

Then maybe you would drop at a familiar place

Where we often were face to face

Allowing your mind to ride the waves of turmoil

Between the disconsolate clumps of tables and chairs

–

Think about me, think about me

The thoughts never easing

Like the rows of sudden involuntary tears

Thought of, thought of something exceedingly serious

What happens in a war that’s unclear

Thought of, thought of something exceedingly serious

Something you’re afraid to think of

The hour the city ignites

–

The dying light on Tam Giang Lagoon

My sudden yearning for you

The endless yearning 

–

I love you, love your rueful twenty

The brilliant gleaming ambitions and dreams

As adorable as the baby Sun

Fallen along the way upon the rise of the age

Each morning noon and night

I love you, love your rueful twenty

A kind of fantastical trek

Upon the vast wandering vale of the sky

One can not hear one’s own voice

I love you, love your rueful twenty

Seen in the heart of life alone bloomed

A plum branch in bloom twice

Saw that love is like a game to the death

Ripping us from the nightmares

A man’s fantasy the entirety of his youth

–

Gosh, love, the glorious evidence of failure!

3.

The dying light on Tam Giang Lagoon

Mate, you’re staring at the rapids

Ripping through wordless landings

Think of, think of the things you could achieve

That you have given up on

Think of the lifetimes cut short

By through the murky paranoia

Thought of your long lost youth

The remnants of bitterness and nostalgia

Remember the secret gardens hidden trees, unseen grass

A haunted house in the endless howling wind

The futile peace of witless old-age

Like clumps of reeds in the wrinkles of the river

In line with death

Death as lengthy as unhurried wilting

The self inflicting infuriation

The wind for thousands of years happened to blow only in circles

So the trees(the bees and the birds) may in lifetimes change

And yet you’re fearful of a force beyond the sunrise

Because you mate, don’t have the guts to face the disappointing setbacks

Like the mad clown making a living in the middle of a crowd

Through all the petty dramas

Blow a little more wind, blow wind blow

Quicker the death, quicker the rebirth of a lifetime

Mate, no one gives a damn

–

The dying light on Tam Giang Lagoon

The spine-chilling cold laughter of a mad clown

Inflicting terror on even hoards of demons born in the name of history 

Shaky vigilance

[November 2021]

Chiều trên phá Tam Giang

Phá Tam Giang ngày rày đã cạn

(Ca dao)

1.

Chiếc trực thăng bay là mặt nước

Như cơn mộng nhanh

Phá Tam Giang, phá Tam Giang

Bờ bãi hỗn mang, dòng bát ngát

Cát hôn mê, nước miệt mài trôi

Ngó xuống cảm thương người lỡ bước

Trời nước mông mênh, thân nhỏ nhoi

Phá Tam Giang, phá Tam Giang

Nhớ câu ca dao sầu vạn cổ

Chiều dòn tan, nắng đọng nứt ran ran

Trời thơm nước, thơm cây, thơm xác rạ

Thơm cả thiết tha đời

Rào rào trận gió nhám mặt mũi

Rào rào trận buồn ngây chân tay

–

Ta ngó thấy ghe thuyền quần tụ

Từng đoàn như trẻ nhỏ ghê ma

Ta ngó thấy thuỳ dương gãy rủ

Từng cây như nỗi bất an già

Ta ngó thấy rào chà cản nước

Từng hàng như nỗ lực lao đao

Ta ngó thấy nhà cửa trốc nóc

Từng ngôi như mặt đất đang gào

Vì sao ngươi tới đây?

Hỡi gã cộng quân sốt rét, đói

Xích lời nguyền sinh Bắc, tử Nam

Vì sao ta tới đây?

Lòng xót xa, thân xác mỏi mòn

Dưới mắt người làm tên lính ngụy

–

Ví dầu ngươi bắn rụng ta

Như tiếng hét

Xé hư không bặt im

Chuyện cũng thành vô ích

Ví dầu ngươi gục

Vì bom đạn bất dung

Thi thể chẳng ai thâu

Nào có chi đáng kể

Nghĩ cho cùng, nghĩ cho cùng

Ví dầu các việc ngươi làm, các việc ta làm

Có cùng gom góp lại

Mặt đất này đổi khác được bao nhiêu?

Ngươi há chẳng thấy sao

Phá Tam Giang, phá Tam Giang ngày rày đâu đã cạn?

–

Ta phá lên cười, ta phá lên cười

Khi tưởng tượng ngươi cùng ta gặp gỡ

Ở cõi âm nào ngươi vốn không tin

Hỏi nhau chơi thoả chút tính bông đùa:

Ngươi cùng ta ai thật sự hy sinh

Cho tổ quốc Việt Nam – một tổ quốc…?

Các việc ngươi làm

Ngươi tưởng chừng ghê gớm lắm

Các việc ta làm

Ta xét thấy chẳng ra chi

Nên ngươi hăng điên, còn ta ảm đạm

Khi cùng làm những việc như nhau

–

Ta tự hỏi vì sao

(Còn ngươi, có bao giờ ngươi tự hỏi?)

Và ta tự trả lời

(Có bao giờ ngươi tự trả lời?)

Chúng ta khác nào cánh quạt phi cơ

Phải quạt, phải quạt

Chỉ vì nó phải quạt

Ta thương ta yếu hèn

Ta thương ngươi khờ khạo

Nên cả hai cùng cam phận quay cuồng

Nên cả hai cùng mắc đường Lịch Sử

Cùng mê sa một con đĩ thập thành

–

Chiều trên phá Tam Giang rộn ràng tiếng chiến trận

Chiều trên phá Tam Giang im lìm âm cảm thông

2.

Chiều trên phá Tam Giang

Anh sực nhớ em

Nhớ bất tận

–

Giờ này thương xá sắp đóng cửa

Người lao công quét dọn hành lang

Những tủ kính tối om

Giờ này thành phố chợt bùng lên

Để rồi tắt nghỉ sớm

(Sài Gòn nới rộng giờ giới nghiêm

Sài Gòn không còn buổi tối nữa)

Giờ này có thể trời đang nắng

Em rời thư viện đi rong chơi

Dưới đôi vòm cây ủ yên tĩnh

Viền dòng trời ngọc thạch len trôi

–

Nghĩ tới ngày thi tương lai thúc hối

Căn phòng cao ốc vàng võ ánh đèn

Quyển sách mở sâu đêm

Nghĩ tới người mẹ đăm chiêu, đứa em quái quỷ

Nghĩ tới đủ thứ chuyện tầm thường

Mà cô gái nào cũng nghĩ tới

Rồi nghĩ tới anh, nghĩ tới anh

Một cách tự nhiên và khốn khổ

Giờ này có thể trời đang mưa

Em đi nép hàng hiên sướt mướt

Nhìn bong bóng nước chạy trên hè

Như những đóa hoa nở gấp rút

Rồi có thể em vào một quán nước quen

Nơi chúng ta thường hẹn gặp

Buông tâm trí bập bềnh trên những đợt lao xao

Giữa những đám ghế bàn quạnh quẽ

–

Nghĩ tới anh, nghĩ tới anh

Cơn nghĩ tới không sao cầm giữ nổi

Như dòng lệ nào bất giác rơi tuôn

Nghĩ tới, nghĩ tới một điều hệ trọng vô cùng

Của chiến tranh mà em không biết rõ

Nghĩ tới, nghĩ tới một điều hệ trọng vô cùng

Một điều em sợ phải nghĩ tới

Giờ này thành phố chợt bùng lên

–

Chiều trên phá Tam Giang

Anh sực nhớ em

Nhớ bất tận

–

Anh yêu em, yêu nuối tuổi hai mươi

Rực chiếu bao nhiêu giấc mộng đua đòi

Như những mặt trời con thật dễ thương

Sẽ rơi rụng dọc đường lên dốc tuổi

Mỗi sáng trưa chiều tối đêm khuya

Anh yêu em, yêu nuối tuổi hai mươi

Coi chuyện đó như lần đi tuyệt tích

Trong nước trời lãng đãng nghìn trùng

Không nghe thấy cả tiếng mình độc thoại

Anh yêu em, yêu nuối tuổi hai mươi

Thấy trong lòng đời nở thật lẻ loi

Một cành mai nhị độ

Thấy tình yêu như vận hội tàn đời

Để xé mình khỏi ác mộng

Mà người đàn ông mê tưởng suốt thanh xuân

–

Ôi tình yêu, bằng chứng huy hoàng của thất bại!

3.

Chiều trên phá Tam Giang

Mày nhìn con nước xiết

Chảy băng bờ bãi ngổn ngang câm

Nghĩ tới, nghĩ tới những công trình mày có thể hoàn thành

Mà rồi mày bỏ dở

Nghĩ tới kiếp người đang lỡ độ đường

Trên mịt mùng nghi hoặc

Nghĩ tới thanh xuân mất tích tự đời nào

Còn lưu hậu chua cay hoài vọng

Nghĩ tới khu vườn ẩn cư cỏ cây khuất lấp

Căn nhà ma ám chầy ngày gió thổi miên man

Đụt tuổi già bình an vô tích sự

Như lau lách bờm sờm trên mặt sông nhăn

Cùng cái chết

Cái chết lâu như nỗi héo hon dần

Làm chính mình bực bội

Gió muôn ngàn năm thổi lẽ tuần hoàn

Cho cỏ cây thay đời đổi kiếp

Và mày kinh sợ nghe nhắc điều vượt sức bình sinh

Bởi mày không đủ dạn dày trình diễn tới lui cơn thất chí

Như gã hề cuồng mưu sinh giữa chốn đông người

Với từng ấy tấn tuồng bần tiện

Rút ra từ lịch sử u mê

Gió thổi thêm đi, gió thổi thêm đi

Cho cỏ cây mau chết, mau hồi sinh

Mày mặc kệ

–

Chiều trên phá Tam Giang

Có gã hề cuồng buông tiếng cười lạnh rợn

Khiến bầy ác thú mà lịch sử sanh cầm cũng chợt hãi hùng

Dớn dác ngó

–

6-1972

Bài thơ này đã được nhạc sĩ Trần Thiện Thanh phổ nhạc thành bài hát cùng tên.

Nguồn: Tô Thuỳ Yên, Thơ tuyển, Minnesota, 1995

---

Tô Thuỳ Yên (1938-2019) real name was Đinh Thành Tiên, born in Go Vap, Gia Dinh, Vietnam, an alumnus at Petrus Ký and Đại học Văn khoa Sài Gòn. He was a teacher and journalist in Saigon, a Major in the Vietnam Army prior to 1975. After 1975 served 13 years in re-education camps, in 1993, he moved with his family to the United States as a former political prisoner.

Nguyễn Thị Phương Trâm, the poet and translator, was born in 1971 in Phu Nhuan, Saigon, Vietnam. The pharmacist currently lives and works in Western Sydney, Australia.