SHATTERED INTO WARM RAIN

An epic poem in Vietnamese by Lê Vĩnh Tài, translation by Nguyễn Thị Phương Trâm

[Translated October 2019, edited April 2021, revised June, October 2022]

(PROLOGUE)

resonating deep echoes of a gong far gone

the gloomy day a baby turned in its mother’s womb 

who gets to choose the door to enter this world

the land is hot and bloodied in human sweat 

the recollections are as forgetful as clouds are as the clear springs

child, are you sure it’s not too much…

we grow up with endless stars

gleaming without having to ever choose

O mountain art thou so tall

yet the footprints, they are in every corner, all 

across everything

across life and death

separated by, but a step on the ladder

The West highlands is vast to the very end of bloodshed

mother taught us how to view the world

wheat flowers thirst like people

hid their sweetness within the thin layers of their husk

The west highlands is vast to the very end of life

DamSan had fallen in love with the daughter of the Sun

the girl was blinded by the light 

yet she loved still

The west highlands is vast past the afternoon

in smoked

tired old eyes

peering into the distance

O thee highland of the West

thy leaves are as green as the verses in red leaves

windy blaring sunburnt days

falling yellows

The West highlands is vast as the humanity’s fate

all encompassing

1.

The thought of you has never left me, child

O my country

wild grass resounding through bells of sunlight

flooded plains and arid lands

six months dry

six months of the Sun

six months of red dust stinging bleary eyes

six fervent months of rebuilding, anxieties

masses of water turning into a trickle

an empty water gourd

floods turning into a stream

the water is in the gùi instead of the river

more sweat than water

mother knows but there’s no other way

the thirst in our heart curling into a question mark

hidden where are the clear springs, where are the rivers?

frogs grinding their teeth, and came not the rain

choking are the rice in the fields 

seedless husks

the fields are far and wide

mother harvesting not a single grain

the sunrises in the East and set in the West

night rolling into day

fire circling back

rolling across the field like a bloody bruise 

the rainbow craving the rain shedding on Thee

wind and dust lifting the Sun up way too high

an assemblage of light

crystal clear lead us into a dream

up mother’s worn ladder

*

the nation or your eyes child

droplets dropping, blinding the horizon

the stormy days

you’re wet if you’re late

floating against the origin as tall as the mountain

Chu Yang Sin please, allow me

the lucid white sky and endless clouds

golden gales scattering billows of wild horses

pieces pulled from father’s chest

O country my country

when will my verses written for Thee bloom

flowers’ roots clinging to the soil

as a child clings onto its mother’s umbilicus

us clinging to each other

the morrow tomorrow

the flame which had given birth to Thee were so icy and so blue

the glance which has given birth to Thee were so hot and so warm

what have pained Thee so…

as through your lips child

we are singing and laughing

O country

O compelling game of fate

beg Thee laugh not at my rotting awry life 

but in thy name, us on the verge of tears

frail timid and alone

raining on the easing sweeping meadows

raining on grassy fields

raining…

to enter a summer of green and white

sunlight caressing a land in repose

gold like the fire up high

and the heart

any heart

shall shatter because of Thee

shattering into the light of stars

don’t ruin it

the nation and us are paving the way

igniting one sad flame at an incline

glorious blossoms of pomme de lait

autumn…

2.

child, you’ve only just returned do you concede

any regrets of not by Thee sewn the wedding dress

the morrow tomorrow

sand in crystal dust in gold

in your eyes, the dreams of our days together

sails of childhood amidst a blinding ocean

our boat floating like flowers

blooming to engulf the night

beneath your eyelids the horizon is not lost

falling green leaf to budding seeds

a marriage between heaven and earth

from the origin of tears

equatorial sunlight shattering into warm rain

our homeland reviving impossible white coffee blooms, mild

quiet fragrant winters

falls frosty aching sadness 

our homeland shines through the gaps of the door in morning light

light igniting our night dreams

dreams of proud dancing peacock tails unfurling

the unfurling of a new dawn

dawn rolling out flowers to shatter the dark

call of the Sun and laughter of a girl

your age of innocence child

your footprints remaining forever fresh

the old ways of the forest thought to have been forgotten 

3.

child, you’ve only just returned do you concede

the West Highlands is an infinite lush green sea, the colours of leaves

an expanse of freedom

the West Highlands’ wind blowing, misty the memories

the honest smiles

the callus aching hands of the Highland

a habit

mother’s breast the Highland’s salt

dangling affront Thy heart

the dance steps around the wine vat

like a dream around our bed

like how much I’ve laboured to love you, child

in strides next to you is someone exiled

child, in praise of you, the tragic violin concerto

echoing the storm

a flame wet in your eyes child

a reflection of you on shards of glass

child do you think of me still?

homeland O homeland

Bazan red earth and erupting volcanoes

pure and moody like a young girl blindly

yearning for her first love

a river long river long O Krong-Ana in our memories

running through a brilliantly red alluvial storm

the length of sadness / across the scars

exhausting alluvium storms

seasonal empty fields wearing away the clay paths

the dry (season)…

*

child, you’ve just returned do you concede

dreams born from the dusty clay 

beg you not to be deluded by a kind of happiness without pain

look upon your feet for the blossoming of your youth

don’t regret the autumn out there in yellows

the embrace of stars on worried brows

the winter grass chilling Thy fingers to then soften because we have each other

O homeland, sounds of crisp laughter

rocks and pebbles softening thy footprints

ripe with living…

cherishing the hopes of a new land

no one is surprised in facing a stranger in the mirror

Thy face is a reflection of a sad land

the dawning scattered pieces of sleep

like an ancient forest and forgetfulness

homeland with the calmness of a forest

the forest is a witness or a quiet storyteller

now the glaring light is causing pain

the forest days in deep darkness

even the vines are dreaming of the foregone(ancient)

the springs wandering in the mountains

a mushroom as yellow as a flower

a yellow mushroom in a red scarf

a princess falling asleep via the wind

awakening, not tomorrow…

us piecing our dreams together 

reconnecting with our mesmerising memories

salted is the heart in waffling scents of new grass 

achingly new grass

making her eyes ache O forest

O forest

O forest

doorways of longhouses opened to the origin of greenness

the other side of Serepok river green

both sides of the Bazan path green

our evening meals, mother’s gentle rising smoke

sounding of the horn a light green

child, you’ve just returned to mother and me

your hair is fresh, the greenness of eyelids

your fresh green eyelids gosh, the possible means of all paths through the forest

your feet child upon the tips of the reeds

sleeves the green of endless dreams 

4.

the green in lyrics, leaves flying

day and night leaking

a century of blinding dust and burning sunlight

O homeland we’re in songs still

notes falling on the longhouse

the breath on our lips a leaf

allowing father to be one with the forest

the forest in a gùi

the forest inside a dry gourd

the forest, her hair loose across her face

her shedding tears facing the pick-axe and fire

the day father lowered the trees to build a K’pan(house)

the day father burnt the fields to yield rice for mother

the day your stove was so warm child

the day the wine vat was so in your home child

seeping into blood into your bright eyes child

the sound of T’langput inserted into your chest 

child, do you think of me still?

the day we harvest honey in the forest

the nectar sweeter than a vow

the vow in the swing of a blade

the forest dark nights make

the forest treasures make

the forest the Sun makes

the forest inspiration maketh

inspirations by legends flying

venturing into each night’s dream

in the depths here blinding there

an enigma is the cycle of the forest 

the enigmas you couldn’t possibly know child

exhausting is human life 

as the land in the dry / the flood

as humans are born to life and death

born to bathe in the clear spring of the forest

mother’s footprints are also buried in the forest

consuming what belongs to the forest on the verge of tears

how can fate be changed

with the raspy rhythmic grating of bamboos

on the verge of tears the far distant horizon

the forest forever green in youthful eyes

the forest sombre in ancient eyes

aching thoughts of the desert

chafing blisters

the desert or death?

deaths exposing sand and rocks

but I have saved for you, child, every scar

saved for you from forgetfulness

or forgetfulness has saved you 

gave us the gift of loneliness

we need to love each other more than scars need blood

the leaf beneath your belt child

your chest child in my gaze

like a baby bird flapping its fluffy new wings

scattering the sound of pebbles

beneath thy feet rolling

valleys falling over along with memory

the air falling away

when the heat of thy heart is hotter than a flame

smoke charring the forest, like the walls shutting out all doors

shutting out the direct gaze of the Sun

who has forgotten…

the forest is thick in you, child

has disappeared into a carpet of fog

the summit no longer popping up like a nipple

I can feel myself and you, child, going cold

on the haystack of our life

the forest farewells in this life

the sad aching sympathies

when they couldn’t think of the reason for their condolences 

5.

left are humanity and the forest withdrawing into our memories

playing at being anonymous

playing with shadows

a fading warped shadow

a fading dark shadow

nights deep in the sounds of the T’rưng

fa fa so la tears

tears spilling into emptiness

bursting into seven Buôn Đôn waterfalls

nine slashed realms of sadness

shattered twelve souls

O dawning rays late afternoons

aching emptiness destroyed

the emptiness ever ceasing

rivers overflowing tears of the forest

drying up is which teardrop

in those laden clouds into rain

who am I to you child

who am I before the storm

a distant violent blinding storm

in despair tonight without sleep

when humanity has turned into a memory

we must admit

pain is now void of us

the forest, her pure virtue needs us no more

left is a woman

in chaos

we have everything

we have nothing

aching lonely mournful hands, grovelling

the folding shape of the heart of a mountain

as red as the Sun and as sharp as a needle

through the forest soundly as though through rocks

through the months and the years melting the candles

the vicious steps determining the law of nature 

like those tiring curves on a graph, blurring (into each other)

the laden curved lines over shoulders

worries 

exhaustion

the curved lines spiking a hundred beginnings

backs steeped in sweat

the curved lines of grovelling human lives

seeping twisted between the cracks in the soil in long rolling tears

the good-nature due to so much love of life

the curved lines sticking the roots into the forest

into time into yearning

firm gaze holding up the longhouse

the small small aches

the small aches small hope ever ceasing

tears, stretching on long taxing lonely roads

aches small hope small ever ceasing

across, a raspy tune of sadness O so at the bottom of the pitch black night

the curved lines of a migrant’s gùi loaded bent over on thin shoulders

silent curving foreheads to the ground

gliding across hills and resound

faces bent over in tears

faces lifted up in songs

the song rippling up the worn dusty road

burnt dry from sunlight

sunlight lighting the night

the good-natured human lives

in flight on bare flimsy leafy spines

resounding the lengthy call of a note head bent low

against the tall mountains

mountains innocent in humanity’s withdraw into the darkness

into loneliness

in each sad step

echoing ribbons of the wind

arms outstretched are the hearts of a hundred origin

O homeland Thy livelihood is adrift

Thee, embracing the forest like a lover

a hurtful aching endearment on the edge of a knife

when hunger by Thee roam, wandering gipsies

like a clear stream lost in the desert

the forest is unyielding beneath Thy footsteps

the footsteps never in despair

the ire by Thee is the creation of life

from a worn road is the eruption of hope 

hope embittered born on shoulders

a gùi of so much truth

so many tears

died then revived the lines long and wide

like roots digging into the earth

Thy arms outstretched flying high

gosh in Thy blood are the clouds and the wind

a burdening worrisome wind

slipping through the cracks of fingers like the seasons through our memory

falling…

Thee reviving the new land with thy own sadness

the long sighs escaping from the caves

the night dying is a kaleidoscope of green purple vows

the saints misty like clouds

the tired saints letting go

into the forest, Yàng is dissolving 

fusing into rocks, canopies, clear springs

could it be dusk? sunset

dying light

shimmering spirits brimming Pơ Thi (1)

hidden in some abandoned crypt

the carved statues sitting resting on their chins as though

such a catastrophe is the meaning of living

O

gosh

after a day of bloated tombs and stones

after a night with the stove fire dying out

muted and stupified

dreaming of a greener day

with the huskiness of evening prayers

dreaming of the world in our hands

dreaming of an aurora amidst the dense night

flying…

gosh

how could the night shatter

6.

child, you’ve only just returned do you concede

aching is the anxiousness in the eyes of children weeping the sadness of adults 

a pink budding leaf

now awry

Thy hands holding the other

the long sighs and the perpetual wandering

the perpetual caves

flying flocks of K’tía 

flying Grứ(eagle of the Ede people)

flying also is the Phí 

through the rain and wind of an Y Phôn anthem

as though the line has been severed from the origin

but not all is lost

Thy gentle sweet tongue

by this tarry, wandering concludes in dreams

shattering into the pouring of smoke / tiring puh pêt

and

foggy

mist

the long sighing waves reddening the setting Sun

a sadness in the depths of eye sockets

the forest leaving us 

as simple as a young girl leaving home for a lad who’s stolen a long

shiny sword

Jun Village’s fruitless struggles in the dark

between the tight crevices of M’Tha you couldn’t force a dream 

Thou art wheezing

the mountains smaller fading away into the distance

the path dissolving in a squint

reserved is thy young eyes

distant is thy ancient eyes

homeland, O Thou art journeys never ceasing

wasteland tigers roaring gibbons calling

even the xà gạt is turning feral

how be such distance be covered

though on the wings of loving Thou art gliding across the sky

Thy blood is nothing but light and clouds

homeland, O Thou art of life and death wandering in the night

in dreams shall not be at peace

tossing and turning on the packed dirt floor

by the wind with love Thou art  sowing and seeding

Thou art erecting love once more like the reeds

with Thee welcoming the warm rain break through the soil

after the aching cowardice

after the months and years passed by the polished black K’pan 

the whole village shivering over the gùi

the whole village, children in slings upon flat chests

sucking on mother’s breast

doddering

bewildering hesitation half way up the feral slope

the budding red leaf soft in thy eyes

burning 

shattering into warm rain overwhelming the horizon without a way

upon the water’s surface left, not a mark

the Cosmic mountainous Sea lake, a boat of light 

as sunlight, a blink in the night

the tender caress

Thou art has given thanksgiving to many gods

adorning numerous charms

yet Thy journeys are likened to a saddle mouldering

As Thy lover underfoot abandons Thee

7.

like that for the rest of this life

for the rest of this life like that

the months and years shall never return

the months and years losing oneself

the months years losing one’s voice

a song in bare feet and laden loneliness

a song in waves of bitterness

a song purple and blue, silent

a song of resentment and fateful regrets

pairs of bound feet and bloating belly aches

relentless living

now a waterfall

Thou art together with the forest wrestling

bowing…

the forest is gone in a flash

gone where O forest

the forest turning into a ring

fallen where O forest

the forest turning into a still life

where is the green

forest

O

8.

you’ve only just returned do you concede child

the forest is now a legend

a homeland forever in debt forever gambling losing the forest

the past is at the end of its term

the sound of chainsaws

returning to where…

Who has swapped Kàte forest for a few blooming rice fields?

each seed is like mother’s foetus

brimming on father’s tears

the forest ceasing on exiled faces

drawn up by the wind are the crumbling sadness

the sadness of ashes the sadness of fires

the sadness of migrants crowding even dreams

survival in repose not through dreams

in repose not through the freshness of the wind

in an indignant uproar is the wind upon noon 

how can smoke hide the Sun

the grain err not

the grain weeping its days as a girl

mourning each hurt, be still amidst the forest?

or your tears child, a girl beholding

in her hands an ancient sadness

the greenness of leaves gone leaving behind what word

an orphaned grain in light of the moon and stars

streaming light across the sky

wild bird songs in abandonment disappearing

wild birds turning to a place full of rain

O homeland my child is there still a breath

hidden where is our brotherhood

why are you child, burdened still with such prickly memories

arms holding up so high stripped of leaves

when amidst this dense forest my heart is full

visiting in thinner more tattered clothes by the day

the leaves stirring still in our hearts…

*

on the premise of arguments they are laughing

when the Sun could but burn our eyes

the sunlight is a child opening a door

unfair to us

the rain a melee

unfair to us

we’re blushing freshly burning

blades of green grass standing tall, at attention upon our flesh

we become the proprietor of the wind

of storms of rain of sunlight of loneliness

such children’s games will not deter us

the high peaks will not  make us submit to loneliness

return to the homeland the sky return the sky to darkness

the night is your eyes child

your eyes like daylight make the stars open up, receiving the seven rays of light

in cloud nine, flying…

skimming the mountain top river rapids

through the comforting solemn sound of the gong

after much voluble, the sadness is forgotten

the homeland turning in a wheel of desire

desire for every grain of brown dirt

volcanoes are rich with Bazan red earth in your eyes child 

the volcanoes of Cu Mgar stowing away meadows of glorious blooms

glorious from every crevice, every budding foliage

the rich red earth undulating never satisfied

9.

you’ve only just returned do you concede child

O genteel N’êng village hair bathing

wisps of velvety moss and sweeping locks of dusk

hair as subdue as warm flesh

the water bay is as long and as gone as the forest is gone

gone like the day father and mother met

through the tears of H’linh

father and mother had picked their fronds of virtue

their virtue in a glance

a cover for each other to after be chased out of the forest

so too were the affection in their eyes

eyes closing in dreams of a song

will you, child, give up a herd of oxen to marry me?

allow my ox to plough and scatter your matriarch

pulling along the fate of all that bitter ploughing lineage 

muffling dreams towards the skirts of our wives

a man’s drop of blood inside the heart of his wife

O Yàng

dearest Yàng…

giving birth to a man is a woman

giving birth to a woman is beauty

homeland O homeland

I adore Thee like laboured sleep after a day’s turmoil

through the long nights through those intoxicating moments

child, I dream of laying with you

coveting you in a dream drowned in tears

while the Sun is forever condemned to darkness

gently I shall remove

allow the wind to caress the peak of our desire

aching exhaustion

coveted secrets

O homeland…

homeland O, the mead in the dry season 

cracking waiting for the Male river / Krông Knô

the hydration fragrant with the scent of mud

streaks of mud in our toothbrushes and gritty in our teeth

each mouldering morning

ploughing into the Female river / Krông Ana like an open bracket

an expression of love

you’ve only just returned do you concede child

the paths watermarked on both sides in the drought

like someone’s chest is the water edge palpitating

mid the night draining lifting the sadness / as I am filling up

playfully draining / filling me up like a game

child, are you teasing me still through the harvest

allow the buds to flourish in the mead, bloom between your feet child

EaSuop shattering into bouts of warm rain

like blood vessels bursting with life 

the children born in matrimonial dreams

facing you I’m bashful, child

bashful by the limit of this love

truths buried beneath lectures of morality

covering their eyes

as one stares at one’s own lover

strangers after the first night

with you I’m bashful, child

the heavy load on your shoulders the uphill curving paths alone

the mead in the arid seasons’ wild golden anemone and endless longing

Pautopxki golden rose lost in the West Highlands so prickly, it makes you bleed

the virginal first drop of blood

the day you child, into this life innocently bit your lip

my homeland now on your lips child

O my homeland a face of beauty

in what name do I endlessly raise my voice in songs

your sadness I have never encouraged

I have in humiliation pulled out between your legs child

silently towards a forgotten sleep beyond death

sharp darkness, forgotten

an escape

from your fervent child

how could I turn away the day mother came to ask me

how many years of debt of borrowing and repaying Thee

how many years did the chicken pecked at the ground

breaking out in a sweat in an Ayray swing(dance)

just once residing to understanding deeply the past

O homeland I beg Thee to hesitate naught

open the arms of our lovers open the legs our wives

like mist dissolving into light

us dissolving into each other

Thou art dreaming in dissolving reality

snuffing out the flickering candle, the flame of our memories

blooming wheat fields igniting 

a future free

10.

the ladder in the longhouse

the breasts blinding physicality 

the hunger beneath our heart

a homeland inside the gùi on our back

O homeland Thou art not once abandoned us

tomorrow the seed we’ve sown shall shatter

the seed carrying us through the morning sickness for nine months and ten days 

we love each other in every meal

O homeland Thou art children shall hand in hand walk beyond their innocence

seeking each other facing each other’s pain

a child latching on tightly on its mother’s breast

father’s fist, holding firmly onto the ladder

falling sadness / dreams slipping

upon the threshold of the door

dazed by the brilliance of the Eastern light by the cooking fire

the Sun breaking out prancing hooves beating horses

across the immersed expanse of white flowers flying

white blooms bedazzled by plumb pink fruit after the rain

in every breath of the sunrise

rubber trees oozing sap 

upon a new decree

in a blink appears the golden autumn blooms of wild daisies

O homeland Thou art have shattered into so much warm rain

warm rain wrapping Thee in red marrow cloaks

nothing but embroidered white blossoms

O golden sunlight upon nectar

you’ve only just returned do you concede child

the rapture upon the first thirst of the forest 

upon the first waves through the grass in the forest

the West Highland Sea

a drop of water

the West Highland Mountain

nothing but a scratch

the West Highland fields and furrows

a layer of amber ashes fading

a homeland in a glance ripens the harvest, the Moon

Hence the moon is as golden and as plump as Thy land ripe fruit

as golden as the ever flickering changeable flame forever burning

fire is no decree

a decree is no reason

fire begins and end

as love pounds and explodes in our chest

stripping bare the Sun

like the kisses on our fingertips 

11.

you’ve only just returned do you concede child

as poverty overflows into tears

our homeland glorious beyond Y-Moan’s voice

burning brightly is a song drawn from the origin of Y-Phôn 

gone is the fire within the clouds

the spirit of Y-Dắc, the light of an indefinite day

Ea-Kao in the late rain

chill yearning for the one in sunlight, yearning for whom

the preservation of the longhouse inside animated videotapes

coal stoves replaced because gone was the sea

the master of our ceremony beyond your cries

as I dream of being the sacrifice for your thanksgiving

the thanksgiving we must face

inside a distant forest will be the return of our familiar village

crossbows on our shoulders dreaming of the warm stove at home

sickles on our shoulders dreaming of a far off dream, the village’s freshwater bay

us yearning, us searching for each other

as the radiating shoots of a gourd from one root

as Krông-Knô / Krông-Ana merges into Sêrêpốc river

as we quench our thirst from the same gourd

abandoning our sadness

we’re miscible inside each shiny drop of sweat

our dreams soaked in the salty condensation beyond hope

a glorious vernacular means not our livelihood

when there are no words left, we can do nothing but scream

the flaring crackles of the fire in the stove like an uproar of applauds 

smoke turning into clouds or our hair turning into clouds

I’m too passionate hence you’re tired

tranquillity abandoning

the distant sound eyes of our old

waah waah

the children twisted in knotted hair and stubble

golden leaves flying falling preparing for new sprouting green buds

O when when

be a homeland by us devoid of ceremonies 

nothing but mere sound hearts side by side in thanksgiving

who shall sit and count what is lost

there’s still sadness still love

still love hence existence is still

feral steps upon Ea H’leo upon wild daisies

the forest and meadow in the resound of light

behind us is the dark

the last twirl of the wind the end of sadness the end

shutting down anxieties

you’ve only just returned do you concede child

beyond the vats of wine beyond the wistful chimes of the gong

a borough from a village of old dancing

who am I to you, child

a fresh face in the moonlight 

pungent hair at the door of the longhouse

who is whom and who are you, child

fresh young women dancing, tinkling ankle trinkets

colourful emblazoned black velvet skirts 

breathtaking compositions of gong and chimes

startling howls

mashups

Ayray and Rock

the carnal sizzle of braided virgins 

hoarse and exhausted

faces burning in a sacrificial mass of the night

O homeland, child, you’ve not forgotten the words to a song yet lost

sweet tormenting Ayray verses

dry seasons, the scent of ripe harvests

wet seasons, the scent of grass 

soothing the aches dissolving the waiting

where Krông-Knô drifts with the rising Sun met up with Krông-Ana

trees and leaves lovingly leaning into each other

by the early hour, the alluvium noted your fresh rosy footsteps

you and your friends gliding gracefully as the pride of peacocks mid a forest strewn with flowers

the Sun awakens from behind the clouds

gently greets the canopies in an unfurling of light

softly your tiredness falls away

like flower petals in the wind

your eyes opening up beneath the brows of rolling sea waves

waves hesitating in drops of falling dew

the drops of dew we have thirst for, for so long 

the desires hidden within our dreams

from one generation to the next

letting go of the tears

drifting undying through life together with Yàng 

and the saints in flickering dreams

like breaths of air is the sound of the gong

the lyrics returning 

through the vastness of the sky through the wind dancing

fluttering flying

and mothers’ slender hands

in constant lyrics of a song bathes their children each day

lyrics adorning the dew upon your hair child

lyrics steeped in exhausting rain

lyrics in an onslaught of dust

binding life to heaven and earth

lyrics together with life tries to make a living

flutters gently in drops of sweat

lyrics with arms wide open, her maturing children

12.

child, who am I to you

a nook in the borough an attic in the longhouse 

a damp smoky afternoon

remnant verses offered up to Thee

child, you’re steeped in the soft scents of the rain

I will love you till my heart breaks

heartbreaking in your every movement in the creation of each storm

fervent sweat at the height of the forest soaking through our clothes

Thủy Tinh (Lord of the Sea) seethingly rose up to reclaim his lover

O lover unquenching amidst the flood

O lover of a hundred years

you reside in my heart, a nest lined with grass and twigs

a horizon robbed of its fire

mere hints of winter mist 

we face tomorrow stacking each log into the fire one at a time 

coal ashes and greying desire

ashes, the future logs of our soul

subdued undercurrents the future of thunder

but as I wait for the future, I have nothing

so I must love you now

the flood is no mystery

you have in you the peaks of desire, an escape

the flood in you is still as sweet as the first dew

as we must now love

loving steeped in flood and deluge

in the passing flood, you’re spill both joy and sadness

the very limit of an open door

the very limit of dreams…

who’s passionate now

amidst the retreat of the floods in a thousand ways 

loving amidst the tidal waves

wrapped in clouds

raining deluge flooding blissful rapture

Thủy Tinh lost his voice calling for Mỵ Nương

it was us, who heard them, no one else

us coaxing the B’lang into a roaring fire

shuddering storms into resounding bells

a pair of budding roses on fair breasts

soaking up the rain to appease the tender reeds

O homeland lose not Thy strength

upon our chest we covet Thee

coveting the seedlings ready for tomorrow’s light

within a giant rosy frond, we covet Thee

prayer offerings

an aching tender ode

an enraged sadness

the spirit in our blood oozing fire

us by Thee igniting in love making, we are burning

to the ground shed the cloak upon our back

O homeland beg Thee upon it tread

Thou art the vainglorious vessel above the storm

gifting the Sun to the night

gifting the future to the past

gifting the sky with angels

flying dreaming streaming tears high, up high

but when you turn your back, my child, the Sun also sets

it craves once more the dying light

you’re as much light as I’m darkness

darkness shattering human eyes

inside our throats upon our lips

the lyrics…

13.

lyrics without the romance of us

the days mother’s sadness climbs the furrows to harvest corn

through the dying ashes beyond the burning fields

tenderly raised the embryo of heaven and earth

footprints of a newborn child

cries in an image of Êđê

new life beyond the pain 

beyond the terrifying flood and alluvium harvest

tomorrow tomorrow we shall rise early 

tomorrow begins with the burden of yesterday

the burden upon our shoulders slipping from our sandals

O homeland Thou art dignity slipping

universal dreams

rivers merging 

aching sea 

bitter vats of wine in the longhouse 

face the returning months and year

the forest exchanged for a broken vehicle

the gong at times more like a stage

childish yearnings in Thy eyes

a child waiting for its mother to return

a hopeless fight

often for us unjustified

mouth gaping frightful injustice

numbing stupidity

you’ve only just returned do you concede child

or do you believe such light will last forever

like the mushrooms in springtime pops up without much fuss

our source of pain is from the smallest of us

the innocent laughter outside on the footpath

frail laughter like rotting wood

pure and absent of sadness

zero regret

you know…

but nevermind

when there’s no one left to remember us

we will lose our face

hide the tears in time

wondering how we could possible lose a speck of dust

admiring dusk as it consume the potency of the Sun

admiring the horizon as it consume our ideals

as it consume the earth and the pouring endearment

opens the door to your life and raise the cup of living to your lips child

drink the kisses in unison with the sky, the fields…

hand in hand

us stepping into a confusing adventure

powered by dreams 

14.

dreams of fire

a homeland drawn up in white clouds

O homeland Thou art fresh and green

you, child, leaning into me, exhausted

us leaning into a small leaf

leaning into a song

what can a song do

moist leafy eyes

flying into the fresh green night…

the B’hi bird songs of the night pouring into Thy heart 

pouring into the gùi, the clouds and hollow wind

oblivious to the power of the shattering wind

the creation of fate

ah the Desolate Hamlet in the torturous light

O Desolate Hamlet asleep amongst the Moon and stars

O Desolate Hamlet in lullabies

mother’s soft hands the greenness of sentient Desolation

the night proud of such bravery in such a soul

a pride like memory

filling up the dream lands

whereby day after day the sun rises

lady H’Bi allowing her hair to freely fly

collecting rays of dawn in an unfurling of sunlight

our pristine footpaths in the early mist

now covered with moss

increasing productivity in factories

exporting happiness sourced from the longhouse

a universal dream sourced from the impoverished village of M’Drak 

a mixture of joy and sadness

us picking up the pieces of our dreams to reconnect them

recalling them in states of dazed stupor

elephant husks curving unto leaves

stars as green as the earth

skies flying by like a pair of wings through the mist

homeland O homeland

you’ve hidden the forest in your eyes, hidden the sea in the sky

hidden the Bazan red earth in Thy thorny heart bursting with red roses

love overflowing

*

the wind has set its foot onto the twenty-first century

our coal stove is small and cramped

small and cramp is our husky folklore

our memories are like aeroplanes flying across the sky

twenty-two hours to connect with the world

twenty-three hours to open up the river

twenty-four hours Buôn Triết channels ceasing

heaven and earth swaying in motion sickness

your field child is raised emptied of every drop

thirst is now an illusion

the fields waving to you, sending you to the four corners of the world child

the night could barely sleep with such fresh joy

joy set upon the shoulders of giant men

legend turning in circles

mortars grinding to form the wind and the rain…

fragile like your breath child against the glass pane in winter

foggy fragile threads

locks of Krông Buk river flowing into the cotton fields

brocade pattern factories

mixing hues of the harvest with flowers

pretty flowers born from the soil

soil born from the legend of heavenly light

overpowered by the natural beauty of the rainbow

fashioned full of colours on the catwalk

O flying goddesses 

goddesses no longer ashamed of

starvation, natural disasters, drought…

ran away like a deer deep in the forest

pathways opening up at the intersection

homes opening up their doors

winter dissolving into springtime

homeland O Thou art shattered into warm rain

us by Thee arriving at the river banks green with grass

our sleeves gently mobbing up the sweat on Thy brow

us quietly watching Thou at filling up with joy

past the blinding fog, an epic song written in Thy name, an offering

past the innocence

past the humiliation

past the pain of first love

far away from the other side of the bank, the resounding illusions

the flapping wings, answers for the pathways of tomorrow

the beginning of hope

the dawn of a new future

the blooms of a kiss

the moonlight of our youth

the terror of wading across the river with dying light on your shoulders child

the river quivering like a departing train hooting

tomorrow the future

airports factories up high shimmering 

next to all those nameless stars ignites a new beginning

light in seven hues reveals the sound of the forest

daydreams

nights overwhelmed by sunlight

the adventures of an innocent child

serendipity

life blooming at the summit

right by the wind

*

the dust of life

allowing the fragile pages of the calendar to fly by

by the borough, DamSan loved the daughter of the Sun

DamSan will never be in the shadows

will never let slide in battle

the pride of a dagger

as passionate as 

the mountain eagle in folklore

freed from a bow hoarse with blood and spit

as arrogant

as

sunlight

the joy of Banmê is as precarious as the genteel roads hugging the edge of a cliff

gently holding up against the aching wind

against the forgotten identity

(1)Pơ thí http://hvdt.edu.vn/tin-tong-hop/doc-dao-le-po-thi-cua-nguoi-jarai

(2)Thủy tinh

https://en.wikipedia.org/wiki/S%C6%A1n_Tinh_%E2%80%93_Th%E1%BB%A7y_Tinh

BÀI TRƯỜNG CA VỠ RA MƯA ẤM

THAY LỜI TỰA

tiếng cồng thăm thẳm xa rồi

âm u ngày mẹ chuyển dạ

nào ai chọn cửa sinh ra

đất như máu mồ hôi người nóng hổi

ký ức như mây lãng quên như suối

nhiều không em…

ta lớn lên với muôn vạn vì sao

lấp lánh không cần chọn lựa

cao chi lắm núi ơi

rộng đến đâu cũng bước chân người

qua hết

sống và chết

cách một bước cầu thang

Tây Nguyên mênh mang tận cùng máu chảy

mẹ dạy ta nhìn thấy

một bông lúa rẫy cũng khát như người

giấu ngọt bùi sau lần trấu mỏng

Tây Nguyên mênh mang tận cùng sự sống

chàng DamSan yêu con gái Mặt Trời

người con gái nhìn vào chói mắt

vẫn yêu

Tây Nguyên mênh mang sau những buổi chiều

lên khói

mắt người già mệt mỏi

nhìn xa

ôi Tây Nguyên

lá vẫn xanh trong câu thơ lá đỏ

ngày nhiều nắng gió

vàng rơi

Tây Nguyên mênh mang

có những phận người…

1.

Những ý nghĩ về em chưa bao giờ lắng xuống

ôi quê hương

cỏ dại bông hoa như những quả chuông màu nắng ngân vang

vùng đất lũ lụt và hạn hán

sáu tháng mùa khô

sáu tháng mặt trời

những sáu tháng mắt cay mờ bụi đỏ

sáu tháng dựng lên tất bật, âu lo

con nước lớn thành con nước nhỏ

quả bầu để khô đựng nước bên trong

lũ lượt thành dòng

nước ở trên gùi chứ không ở dưới sông

lấy được nước mồ hôi nhiều hơn nước

mẹ biết vậy nhưng cách gì khác được

cơn khát khô cong thành dấu hỏi trong lòng

trốn đâu rồi con suối, dòng sông?

sao cóc nghiến răng mà cơn mưa không đến

lúa trên rẫy nghẹn đòng

vỏ trấu thôi chẳng hạt gạo bên trong

nương rẫy thì rộng mênh mông

mà mẹ đi mót lúa không hạt nào

mặt trời mọc đàng Đông và lặn đàng Tây

đêm cuộn vào trong ngày

cái quầng lửa trở mình qua lại

lăn qua rẫy nương một vệt máu bầm

cầu vồng thèm mưa rợp xuống thân Người

gió và bụi đỡ mặt trời lên cao

như ánh sáng

trong suốt dẫn ta vào giấc mơ

theo lối thang mòn của mẹ

*

quê hương hay mắt em

giọt rơi rơi mù mịt bầu trời                                      

ngày đang bão

ai muộn màng ướt áo

trôi ngược phía nguồn một ngọn núi cao

chưyangsin cho anh xin

hèn chi trắng trời mây biếc

gió màu vàng tung bờm ngựa hoang

dứt từng mảng lồng ngực của cha

quê hương ôi quê hương

bao giờ những câu thơ viết tặng Người nở hoa

những bông hoa bám rễ vào mặt đất

như đứa bé bám vào rốn mẹ

chúng mình bám vào nhau

buổi mai này mai này

ngọn lửa đã sinh ra Người xanh buốt thế

cái nhìn đã sinh ra Người ấm nóng thế

gì đã làm cho Người đau đớn thế…

như đôi môi em

ta ca hát reo cười trong đó

ôi quê hương

trò chơi ngây ngất của số phận

những rêu rác đời ta xin Người chớ bật cười

nhưng nhân danh Người ta muốn khóc

ngượng nghịu dịu dàng cô độc

mưa trên những cánh rừng xõa tóc

mưa trên những cánh đồng cỏ mọc

mưa…

để vào hạ màu xanh và trắng

nắng vuốt ve một dải bình nguyên

vàng như là đám cháy trên cao

và trái tim

bất cứ trái tim nào

cũng tan vỡ vì Người như thể

đang tan vào ánh sáng của vì sao

thôi đừng làm hư ảo

quê hương cùng ta đang lát gạch những con đường

thắp ngọn đèn nỗi buồn dốc phố

niềm vui hoa sữa

mùa thu…

2.

em mới về em có nhận ra không

có hối tiếc không được cùng Người may áo cưới

ngày mai ngày mai

cát trong pha lê bụi trong vàng

trong nắng em có mơ giấc mơ ngày ấy của chúng mình

cánh buồm ấu thơ giữa mịt mù biển lớn

thuyền chúng ta trôi như hoa

nở cho đêm không trống rỗng

dưới mí mắt em bầu trời không lạc lõng

một lá xanh rơi xuống hạt mầm

cuộc hôn phối của trời và đất

từ cội nguồn nước mắt

nắng xích đạo vỡ ra mưa ấm

quê hương hồi sinh bông hoa cà phê trắng phi lý, dịu dàng

thơm mùa đông lặng lẽ

có nỗi buồn rớt giá làm đau 

quê hương vẫn tia sáng hàng ngày hắt qua khe cửa

thắp ngọn đèn cho giấc mơ đêm

giấc mơ có đàn công xòe đuôi nhảy múa

như xòe bình minh

bình minh cuốn đầy hoa vỡ tan đêm tối

tiếng nói mặt trời tiếng cười con gái

thành phố tuổi em tóc dại

dấu chân di tích còn xanh mãi

thành phố của rừng ngỡ đã lãng quên

3.

em mới về em có nhận ra không

biển ở Tây Nguyên bạt ngàn màu xanh của lá

bạt ngàn tự do

gió ở Tây Nguyên tung mờ ký ức

những nụ cười trung thực

bàn tay ở Tây Nguyên chai sần đau nhức

thành quen

muối ở Tây Nguyên là hai bầu vú mẹ

đeo lửng lơ trước trái tim người

bước chân múa quanh ché rượu

như giấc mơ quanh chiếc giường

như anh hoài công yêu em

đi bên em như kẻ lưu đày

ca ngợi em như cây vĩ cầm buồn nản

âm vang cơn mưa

ướt trong mắt em ngọn lửa

soi vào em mảnh gương vỡ

em có còn nhớ đến anh không?

quê hương ôi quê hương

ba dan núi lửa

trắng trong nông nổi như cô gái yếu đuối mù quáng

nuối tiếc mối tình đầu

con sông dài sông dài ôi KrôngAna ký ức

chảy trong mưa phù sa đỏ rực

đi dọc nỗi buồn / đi ngang dấu vết

phù sa mỏi mệt

phù du cánh đồng trơ lối mòn đất nện

mùa khô…

* 

em mới về em có nhận ra không

những giấc mơ sinh ra từ bụi đất

xin em đừng ảo tưởng niềm vui không đau đớn

hãy nhìn xuống chân mình tuổi trẻ đơm hoa

đừng nuối tiếc thu vàng xuống phố

vòng tay sao trời vầng trán ưu tư

mùa đông cỏ lạnh ngón tay người mềm lại vì nhau

quê hương ôi tiếng cười rộn rã

sỏi đá mềm ra dấu chân người

chín mềm sự sống…

những hy vọng tha hương vùng đất mới

chẳng ai ngạc nhiên khi soi gương thấy mình khách lạ

mặt người soi mặt đất buồn

những mảnh vụn ban mai giấc ngủ

như rừng già và quên

quê hương mang sự bình tĩnh của rừng

rừng làm chứng nhân hay thì thầm kể chuyện

bây giờ lóa nắng làm đau

rừng những ngày bóng tối thẳm sâu

cả dây leo cũng mơ làm cổ thụ

những con suối lang thang trong núi

chiếc nấm vàng như một bông hoa

chiếc nấm vàng quàng khăn đỏ

nàng công chúa ngủ quên với gió

không thức dậy ngày mai…

ta đi nhặt chiêm bao về nối lại

ký ức còn mê mải

lòng như muối xát nghe thơm non ngọn cỏ

ngọn cỏ non nhưng nhức

nhức mắt nàng rừng ơi

rừng ơi

rừng ơi

những ô cửa nhà dài mở ra cõi màu xanh

bên kia sông Sêrêpốc màu xanh

hai bên con đường đất đỏ màu xanh

bữa cơm chiều mẹ dịu dàng lên khói

tiếng tù và mờ xanh

em mới về với mẹ với anh

tóc em xanh màu xanh mí mắt

một mí xanh ôi muôn nẻo đường rừng

bàn chân em dẫm ngang ngọn cỏ

tà áo xanh hun hút giấc mơ

4.

xanh câu hát lá bay

ngày và đêm cứ chảy

một thế kỷ bụi mù nắng cháy

quê hương ôi ta còn tiếng hát

những nốt nhạc rơi trên nhà dài

thổi trên môi chiếc lá

cho cha hoang dã như rừng

rừng trên chiếc gùi

rừng trong quả bầu khô

mái tóc nàng rừng xõa ngang trước mặt

nàng rơi nước mắt trước rìu và lửa

ngày cha xin hạ cây về làm K’pan

ngày cha đốt rẫy dắt lúa về nhà cho mẹ

ngày bếp lửa nhà em ấm thế

ngày ché rượu nhà em như thể

chảy vào máu vào mắt em rạo rực

tiếng T’langput luồn vào trong ngực

em có còn nhớ đến anh không?

ngày ta vào rừng hái tổ ong

mật ngọt hơn lời thề

những lời thề dao chém

rừng làm đêm đen

rừng làm kho tàng

rừng làm mặt trời

rừng làm ý tưởng

những ý tưởng bay cùng thần thoại

du ngoạn mỗi đêm mơ

thăm thẳm bên này mù mịt bên kia

rừng tuần hoàn vòng tròn bí ẩn

những bí ẩn làm sao em biết

đời người mỏi mệt

như đất trời mùa khô / mùa lũ

như con người hai đầu sinh tử

sinh con ra tắm dòng suối của rừng

vết chân mẹ cũng lấp trong rừng

ăn của rừng rưng rưng nước mắt

làm sao đổi thay số phận

bằng điệu khan buồn măng trúc măng mai

rưng rưng những chân trời xa tắp

rừng xanh biếc mắt người rất trẻ

rừng âm u trong mắt người già

đau đớn nghĩ về sa mạc

bỏng rát

sa mạc hay cái chết?

những cái chết trơ ra sỏi cát

nhưng anh đã giành lại em từ những vết thương

giành lại em từ quên lãng

hay quên lãng đã giành lại em

tặng nỗi cô đơn cho chúng ta

chúng ta cần yêu nhau hơn vết thương cần máu

chiếc lá dưới thắt lưng em

ngực em trong ánh mắt của anh

như loài chim ra ràng vẫy cánh lông tơ

vẫy tiếng động của hòn đá cuội

lăn dưới chân người

những thung lũng ngã nhào theo trí nhớ

không gian tan vỡ

khi lòng người nóng hơn ngọn lửa

làn khói đốt rừng như bức tường đóng mọi cánh cửa

đóng ánh nhìn mặt trời thẳng đứng

ai đã quên…

rừng dày đặc trong em

đã khuất vào thảm sương

đỉnh núi không còn rừng nhô ra đỉnh vú

anh tự nghe anh và nghe em lạnh

trên rơm rạ đời ta 

rừng từ giã cõi đời

lời tạ lỗi đau buồn

khi người ta không nghĩ ra lý do cáo lỗi

5.

chỉ con người cùng rừng lùi vào quên lãng

chơi trò chơi nặc danh

chơi trò chơi hình với bóng

chiếc bóng mờ xiêu vẹo

chiếc bóng mờ đêm tối

đêm sâu thẳm tiếng đàn T’rưng

tơ rưng tưng nước mắt

giọt nước mắt tuôn trào khoảng trống

òa ra bảy nhánh thác Buôn Đôn

chín tầng dao cắt nỗi buồn

vỡ mười hai linh hồn

ban mai ôi chiều muộn

khoảng trống đau đớn bị phá hỏng

những khoảng trống bao giờ dừng lại

con sông trào lên nước mắt của rừng

giọt nước mắt nào đang khô

trên đám mây hỗn độn nặng nề thành mưa

ta là gì của em

ta là gì trước cơn sấm sét

ngây ngất phía xa cơn mưa hung dữ nhạt nhòa

trong tuyệt vọng đêm nay mất ngủ

khi con người cũng thành quá khứ

chúng ta phải thú nhận

những nỗi đau không còn chúng ta nữa

sự trinh bạch của nàng rừng không cần chúng ta

chỉ còn người đàn bà

điên loạn

chúng ta còn tất cả

chúng ta không có gì

đau đớn cô đơn những bàn tay u buồn, lủi thủi

gấp hình trái tim của núi

đỏ như mặt trời nhọn như mũi kim

xuyên vào rừng sâu như xuyên vào đá

xuyên vào tháng năm cháy mềm ngọn nến

bước chân tàn nhẫn định luật vật lý

như đồ thị vẽ những đường cong mệt mỏi, lu mờ

những đường cong trĩu nặng trên vai

lo âu

mệt mỏi

những đường cong ngổn ngang trăm mối

lưng đẫm mồ hôi

những đường cong dòng người lủi thủi

chảy ngoằn ngoèo vết nứt của đất lăn dài nước mắt

dịu dàng vì quá yêu cuộc sống

những đường cong đã mọc rễ vào rừng

vào thời gian vào khát vọng

ánh mắt đứng vững nhà dài

nhỏ nhoi đau đớn

đau đớn nhỏ nhoi những hy vọng không thôi

nước mắt, nẻo đường mòn heo hút lo âu

đau đớn nhỏ nhoi những hy vọng không thôi

thắp sang, điệu khan buồn ôi đáy đêm sâu

những đường cong du cư còng lưng gùi nặng vai gầy

im lặng uốn cong vầng trán xuống mặt đất

lượn qua ngọn đồi và những vọng âm

úp mặt tiếng khóc

ngửa mặt tiếng hát

bài hát cuốn tung con đường mòn đầy bụi

cháy khô vì nắng

nắng cả vào đêm

dòng người e lệ rất hiền

bay xác xơ mong manh gân lá

dài như tiếng gọi đàn và cúi đầu rất thấp

ngược núi cao

núi vô tội khi con người lùi vào bóng tối

vào cô đơn

bằng bước chân buồn

vang lên những sợi dây của gió

những cánh tay vươn dài những lòng người trăm mối

ôi quê hương cuộc đời Người trôi nổi

Người ôm rừng vào lòng như ôm người yêu vào ngực

tình yêu buốt nhức lưỡi dao

khi cơn đói cùng Người lang thang, lang thang

như dòng sông lạc vào sa mạc

rừng thành chật chội dưới bước chân của Người

bước chân không bao giờ thất vọng

nỗi giận dữ cùng Người làm ra sự sống

con đường mòn vùng lên hy vọng

hy vọng dù cay đắng trên vai

một chiếc gùi bao nhiêu sự thật

chứa bao nhiêu nước mắt

chết đi sống lại những lằn ngang dọc

như rễ cây vùi sâu trong đất

để cho Người dang cánh bay cao

ôi trong máu có mây và gió

ngọn gió lo âu cơ cực

lọt qua kẽ tay như mùa màng lọt qua ký ức

và rơi…

Người hồi sinh vùng đất mới nỗi buồn của mình

tiếng thở dài trào ra hang động

đêm xanh lục những lời nguyền màu tím

những vị thần sương khói như mây

những vị thần mệt mỏi buông tay

Yàng đã tan vào rừng

tan vào hòn đá, ngọn cây, dòng suối

gọi là chiều ư? hãy gọi hoàng hôn

nắng tắt

lung linh linh hồn rưng rưng Pơ thí

ẩn trong ngôi nhà mồ hoang phế

những bức tượng ngồi chống cằm như thể

bể dâu kia mới thực cuộc đời

ơ

ơi

sau một ngày ứ căng bỏ mả

sau một đêm bếp lửa vừa tàn

mê man

mơ ngày xanh lại

bằng lời khan trong đêm cầu nguyện

mơ bầu trời trong lòng bàn tay

mơ hừng đông giữa đêm dày

bay…

ôi

đêm làm sao vỡ

6.

em mới về em có nhận ra không

thật đau đớn trong mắt trẻ chảy khắc khoải đau buồn người lớn

chiếc lá non màu đỏ

bây giờ đã nâu

bàn tay người nắm vào nhau

tiếng thở dài du cư biền biệt

biền biệt những hang động

như đàn chim K’tía bay đi

chim Grứ bay đi

chim Phí cũng bay đi

theo lời hát Y Phôn mưa gió

như cội nguồn không còn dây nối nữa

không phải đã mất đi tất cả

chiếc lưỡi dịu ngọt của người

nhưng cuộc du cư lê thê này làm giấc mơ 

vỡ ra thác Khói / puh pêt mệt mỏi

và

khói

sương

tiếng thở dài sóng sượt mặt trời vừa lặn xuống bầu trời đỏ thắm lên

nỗi buồn sâu thêm trong hốc mắt

rừng bỏ chúng ta đi

đơn giản như cô gái bỏ nhà theo chàng trai cắp chiếc gươm dài

và sáng

đêm tối buôn Jun nhọc nhằn điều vô nghĩa

khoảng hẹp M’Tha không xoay xở cơn mơ

Người chật như hơi thở

ngọn núi mờ chấm nhỏ xa xăm

con đường tan trong nheo mắt

mắt người trẻ dè dặt

mắt người già xa xôi

quê hương ôi cuộc du cư không dứt

dải đất hoang cọp gầm vượn hú

chiếc xà gạt cũng trở nên hung dữ

cái khoảng cách bao giờ vượt được

dù Người bay bằng đôi cánh tình yêu

khi trong máu chỉ có mây và nắng

quê hương ôi Người lang thang những đêm sinh tử

cả trong mơ cũng chẳng an lành

trằn trọc nền đất cứng

Người gieo trỉa bằng tình yêu trước gió

Người dựng lại tình yêu như cỏ

đã cùng Người đón mưa ấm nhú lên

sau những đớn hèn

sau những tháng năm đi qua chiếc ghế K’pan đen bóng

cả buôn lắc lư trên một chiếc gùi

cả buôn làm đứa trẻ địu trên ngực lép

ngậm bầu vú mẹ

đi

mê man nghiêng ta luy hoang dại

chiếc lá non màu đỏ mềm trong mắt Người

nóng hổi

vỡ ra mưa ấm đầy bầu trời không lối đi

trên mặt nước không dấu vết

con thuyền ánh sáng Biển Hồ cao mênh mang núi

ánh mắt tắt trong đêm như ánh nắng

dịu dàng âu yếm vì sao

Người đã cúng nhiều thần đã làm nhiều lễ

đeo nhiều bùa thiêng

nhưng cuộc du cư như tấm yên nhàu nát

vì người tình Người cởi bỏ dưới chân

7.

cứ thế suốt đời

suốt đời cứ thế

những tháng năm không còn quay lại

những tháng năm mất cả chính mình 

những tháng năm tắt dần cổ họng

bài hát đôi chân trần nặng nỗi cô đơn

bài hát gập ghềnh cay đắng

bài hát tím thâm im lặng

bài hát than thân trách phận

những đôi chân đau chặt ruột gan

dòng người miên man

bây giờ thác chảy

Người đã cùng rừng vùng vẫy

đã cúi đầu…

rừng đã thành chớp mắt

xa đâu rồi rừng ơi

rừng đã thành chiếc nhẫn

rơi đâu rồi rừng ơi

rừng đã thành tĩnh vật

xanh đâu rồi

rừng

ơi

8.

em mới về em có nhận ra không

những cánh rừng đã thành huyền sử

quê hương còn món nợ với trò chơi mất rừng vô tăm tích

quá khứ hết nhiệm kỳ

tiếng cưa máy

về đâu…

ai đã đổi cánh rừng Kàte lấy vài bông lúa rẫy?

những hạt lúa như bào thai của mẹ

rưng rưng nước mắt của cha

rừng ngưng trên gương mặt kẻ tha phương

vẽ lên bằng gió nhàu nát nỗi buồn

nỗi buồn tro than nỗi buồn của lửa

nỗi buồn di dân chật cả giấc mơ

giấc mơ không êm đềm cơm áo

không êm đềm màu xanh của gió

gió chiều nay phẫn nộ

khói làm sao che được mặt trời

hạt lúa không có lỗi

hạt lúa khóc ngày còn con gái

rừng có còn để khóc mỗi lần đau?

hay nước mắt của em, người con gái mang

trên tay nỗi buồn cổ thụ

xanh lá tan đi không để lại điều gì

hạt lúa mồ côi với trăng sao ánh sáng

vệt sáng ngang trời

bơ vơ tiếng hót của loài chim hoang đã mất

loài chim hoang quay về phía đầy mưa

quê hương ôi em còn hơi thở

tình yêu anh em cất ở đâu

mà em nhớ làm gì nhọc nhằn nhọn buốt

những cánh tay vươn lên trơ trụi lá

chỉ lòng anh ngập giữa rừng dày

kẻ áo vải khăn thưa mỗi ngày qua đó

lòng vẫn còn lá bay…

* 

người ta lập luận và cười

khi mặt trời chỉ làm nhức mắt

nắng như đứa bé mở cửa

bất công với chúng ta

mưa như cuộc chiến

bất công với chúng ta

chúng ta hồng hào tươi mát cháy lên

ngọn cỏ xanh vênh vang trên da thịt

chúng ta thành chủ nhân của gió

của bão của mưa của nắng của cô đơn

những trò con trẻ không làm ta sợ

những đỉnh cao không làm ta đơn độc

trả lại quê hương bầu trời trả lại bầu trời đêm tối

đêm tối là mắt em

mắt em làm vì sao mở ra đón ngày bảy tia sáng

chín mây bay…

đụng phải đỉnh núi và phủ dòng sông

mang tiếng cồng âm u lời an ủi

quên đau buồn sau những ba hoa

quê hương xoay bánh xe khát vọng

khát vọng tận cùng từ thớ đất nâu

ba dan mắt em ôi núi lửa

núi lửa Cư’Mgar trải một nền hoa thắm

thắm tận cùng mầm non kẽ lá

ba dan vẫy vùng chưa thỏa

9.

em mới về em có nhận ra không

hỡi buôn N’êng dịu dàng gội tóc

tóc rong rêu và tóc hoàng hôn

tóc u buồn như da thịt

bến nước cũng xa như cánh rừng

xa như ngày xưa mẹ cha gặp mặt

trong nước mắt H’linh

mẹ cha hái chiếc lá nho đức hạnh

đức hạnh cả cái nhìn

che cho nhau trước khi bị đuổi khỏi rừng

cả nụ hôn bằng mắt

nhắm mắt vào mơ thấy câu ca 

em dám đổi cả đàn trâu trong chuồng cưới anh không?

để trâu anh về cày tung mẫu hệ

kéo số phận những đường cày cay đắng

im lặng nối giấc mơ vào váy vợ

hòa giọt máu đàn ông vào trái tim của vợ 

ối Yàng

Yàng ơi…

sinh ra người đàn ông là người đàn bà

sinh ra người đàn bà là nhan sắc

quê hương ôi quê hương

ta yêu Người như giấc ngủ nhọc nhằn sau một ngày mệt nhọc

trong đêm dài một khoảnh khắc độc nhất

ta mơ nằm cùng em

phủ lên em giấc mơ ngấn lệ

và mặt trời có vướng trong đêm

ta dịu dàng gỡ bỏ

cho gió vuốt ve cơn say cao vời

những nỗi đau rã rời

thầm kín

ôi quê hương…

quê hương

cánh đồng mùa khô nứt nẻ nằm chờ con sông Đực / Krông Knô

tưới bằng mùi bùn                                                 

những vệt bùn làm ta đánh răng lập cập

mỗi buổi sáng ẩm mốc

cày vào con sông Cái / Krông Ana như mở ra dấu ngoặc

giải thích về tình yêu

em mới về em có nhận ra không

đường ngấn nước hai bên bờ mùa hạn

mép nước nhấp nhô như lồng ngực

nữa đêm vén nỗi buồn tháo cạn / lấp đầy anh

tháo cạn / lấp đầy anh như một trò chơi

em vẫn đùa với anh khi vào mùa gặt

để chồi non trên cánh đồng mở và nở giữa đôi chân em

EaSuop vỡ những trận mưa ấm

như mạch máu trào dâng vỡ ra sự sống

những đứa trẻ chào đời hôn phối chiêm bao

ta ngượng nghịu với em

ngượng nghịu với tình yêu giới hạn

chân lý vùi chôn sau những bài đạo đức

lấp kín mắt nhìn

khi nhìn chính người tình của họ

xa lạ sau đêm đầu tiên

ta ngượng nghịu với em

những gánh nặng những bờ vai những đường cong một mình em ngược dốc

giữa cánh đồng mùa khô dã quỳ vàng và nhớ

bông hồng vàng Pautốpxki lạc vào tây nguyên chìa gai đâm chảy máu

giọt máu trinh bạch đầu tiên

ngày em thơ ngây cắn môi vào sự sống

quê hương lúc này trên đôi môi em

quê hương ôi gương mặt đẹp

ta nhân danh điều gì mà hát ca vô tận

nỗi buồn của em ta không cùng vận động

ta đã nhục nhã rút ra giữa đôi chân em

im lặng ngủ quên hơn cái chết

đen nhọn và quên

thoát

ra ngoài cơn sốt của em

lẽ nào ngày mẹ sang xin mà ta ngoảnh mặt

bao nhiêu năm vay trả nợ Người

bao nhiêu năm phận gà ăn quẩn

điệu Ayray toát mồ hôi

một lần ngụ cư hiểu sâu vào quá khứ

quê hương ôi xin Người chớ chần chừ

mở vòng tay người tình đôi chân người vợ

như sương mù pha trộn vào ánh sáng

ta pha trộn vào nhau

những giấc mơ của Người pha trộn vào đời thực

thổi tắt ngọn nến ký ức

những bông lúa rẫy cháy bừng

tương lai

10.

chiếc cầu thang nhà dài

hai bầu vú che mờ lý tính

cái đói dưới lồng ngực chúng ta

quê hương trên chiếc gùi sau lưng chúng ta

quê hương không bao giờ phó mặc

ngày mai hạt giống ta gieo bùng vỡ

hạt giống đã thai nghén chúng ta sau chín tháng mười ngày

chúng ta yêu nhau mỗi bữa ăn

quê hương những đứa trẻ dắt tay nhau ra khỏi thời thơ ấu

tìm nhau nhận ra nhau niềm đau

của đứa trẻ xiết chặt bầu vú mẹ

của tay cha vịn bước cầu thang

rơi với nỗi buồn / hụt chân giấc mơ

sau ô cửa mở

bằng rạng đông ngời ngời bên bếp lửa

nơi mặt trời mỗi ngày tung vó ngựa

phi qua xứ sở bạt ngàn hoa trắng

hoa trắng bàng hoàng mùa quả đỏ sau mưa

nơi bình minh mỗi ngày hơi thở

rừng cao su ứ nhựa

lệ mới sa

chớm thu vàng cúc dại ra hoa

quê hương vỡ bao nhiêu là mưa ấm

mưa ấm choàng lên Người tấm khăn màu huyết dụ

và chỉ thêu hoa màu trắng 

ôi nắng lên những nhụy vàng

em mới về em có nhận ra không

ngây ngất đầu tiên cơn khát của rừng

ngọn cỏ đầu tiên thủy triều của rừng

biển ở Tây Nguyên

chỉ là giọt nước

núi ở Tây Nguyên

chỉ là vết xước

nương rẫy ở Tây Nguyên

chỉ lớp tro màu đỏ nhợt

quê hương một ánh nhìn chín cả lúa và trăng

nên trăng vàng như trái chín

vàng như ngọn lửa đổi mới không ngừng

lửa không phải là luật lệ

luật lệ không phải là ý thức

lửa khởi đầu và kết thúc

như tình yêu đập tung trong ngực

lột trần mặt trời

và hôn tay nhau

11.

em mới về em có nhận ra không

cái nghèo trào nước mắt

quê hương làm rạng danh mình bằng giọng hát YMoan

bài hát cội nguồn YPhôn cháy trắng

lửa trong những đám mây cuối cùng đã tắt

rượu YDắc ánh sáng ngày bất trắc

EaKao những lần mưa muộn

lạnh nhớ hơi người nắng nhớ hơi ai

khởi động lại nhà dài để quay phim và bảo tồn bản sắc

ta đặt lại góc bếp khi biển bây giờ đã mất

làm chủ lễ cho mình sau tiếng khóc của em

mơ hiến tế thân mình cho buổi lễ của em

buổi lễ hôm nay ta giáp mặt

từ rừng xa về lại buôn gần

mang cái ná đi ra vẫn nhớ bếp lửa nhà mình hơi ấm

mang con dao đi xa vẫn nhớ bến nước làng mình trong vắt

nhớ nhau thì tìm

như ngọn bí tỏa ra từ một gốc

như KrôngKnô/ KrôngAna hợp dòng Sêrêpốc

mình uống nước một bầu

vui buồn để lại đàng sau

những giọt mồ hôi thấm ta lại với nhau

thấm ướt giấc mơ sau nhiều hy vọng

ngôn ngữ tụng ca không phải là cuộc sống

khi không còn ngôn từ ta sẽ thét lên

lửa lẹt đẹt tiếng vỗ tay lẹt đẹt

khói thành mây hay tóc thành mây

ta yêu quá nên em mệt lả

bình yên bay ánh mắt người già

sâu xa

oa a

những đứa trẻ lẫn vào râu tóc

lá vàng bay cho nụ nhú mầm xanh

ôi bao giờ bao giờ

quê hương cùng ta không cần hành lễ

chỉ sâu thẳm tim người ta tạ ơn nhau

ai ngồi đếm những gì được mất

còn buồn còn yêu

còn yêu còn tồn tại

những bước hoang Ea H’leo cúc dại

cùng cánh rừng ngọn đồi vang lên tiếng động của ánh sáng

phía mặt sau là đêm tối

vũ điệu cuối cùng ngọn gió cuối cùng nỗi buồn cuối cùng

khép lại ưu tư

em mới về em có nhận ra không

sau ché rượu cồng chiêng lãng mạn

thành phố từ buôn làng nhảy múa ngày xưa

ta là gì của em

đêm vầng trăng thịt da mát rượi

mái tóc thơm bên ô cửa nhà dài

ai là ai và em là ai

những vũ nữ trẻ trung nai nịt leng keng điệu múa

những chiếc váy nhung đen thêu thùa sặc sỡ

những diễn tấu cồng chiêng ngộp thở

những tiếng hú giật mình

từ những cải biên

điệu Ayray lẫn vào nhạc Rock

nàng trinh nữ lả lơi bím tóc

khàn giọng mệt nhoài

gương mặt nóng bừng lễ hiến tế của đêm

ôi quê hương em không quên lời ca không mất

khúc Ayray da diết ngọt ngào

mùa khô thơm lúa chín

mùa mưa thơm mùi cỏ

xoa dịu mỏi mòn xóa tan chờ đợi

nơi KrôngKnô trôi với bình minh gặp KrôngAna

cây lá rạp nghiêng âu yếm

nơi em đi ngang phù sa lưu gót chân hồng mỗi sớm

bạn bè múa lượn cùng em như bầy công trong rừng hoa ngào ngạt

mặt trời tỉnh ngủ sau mây

xòe tia nắng chiếc quạt dịu dàng vẫy đám lá trên cao

những mệt mỏi của em rơi nhẹ

như bông hoa trong gió

em ngắm nhìn bằng đôi lông mày cong sóng nước

sóng nước ngập ngừng một giọt sương rơi

giọt sương chúng ta khát khao lâu đến vậy

những khao khát nằm trong mơ ước chúng ta

chảy từ đời này sang đời khác

buông xuôi nước mắt

trôi ngang cuộc đời cùng Yàng bất tử

và những vị thần thấp thoáng giấc mơ

tiếng cồng như hơi thở

lời ca về còn nhớ

mênh mông bầu trời là điệu múa của gió

chập chờn bay

và mảnh khảnh đôi tay của mẹ

tắm cho con mỗi ngày miên man câu hát

câu hát cài sương lên tóc của con

câu hát dầm mưa vất vả

câu hát lấm bụi xông pha

ràng buộc cuộc đời với trời và đất

câu hát của cuộc đời cùng cực

chấp chới dịu dàng những giọt mồ hôi

câu hát dang tay con lớn thành người

12.

ta là gì của em

góc phố nhỏ nhà dài gác hẹp

một chiều khói ướt

những câu thơ còn lại dâng Người

em dầm mưa mùi hương thơm dịu

ta vẫn yêu đứt ruột mỗi chiều

đứt ruột mỗi khi em trở mình làm giông bão

mồ hôi sốt cao cả cánh rừng ướt áo

Thủy tinh lên non cao đòi lại người tình

hỡi người tình lụt lội

hỡi người tình trăm năm

rơm rác lót ổ em nằm là trái tim anh

bầu trời bây giờ mất hết lửa

còn đọng lại hơi nước mờ mịt mùa đông

ta phải đương đầu với ngày mai khi xếp từng que củi

cời tro than xám ngắt tình cảm

tro than là ngày mai của que củi hồn mình

như im lặng rền vang là ngày mai của sấm

nhưng anh không được gì nếu đợi ngày mai

anh yêu em ngay lúc nào có thể

cơn lũ không còn bí ẩn

em đã có đỉnh cao và lối thoát

lũ trong em vẫn giọt sương đầu

như bây giờ ta đang yêu nhau

yêu nhau đầm đìa mưa lũ

cơn lũ đi qua em dang ra hai nỗi buồn

một tận cùng cửa mở

một tận cùng cơn mơ…

ai đang còn say sưa chính họ

mở nghìn lối dọc ngang cho lũ rút về

ta yêu nhau trong cơn hồng thủy

phủ đầy mây

và mưa lũ đê mê

chàng Thủy Tinh gọi Mỵ Nương khản giọng

chỉ còn ta nghe

ta sẽ thắp B’lang thành lửa

rung cơn gió làm chuông

hai núm hoa hồng trên bầu ngực nắng

hong khô mưa cho ngọn cỏ yếu mềm

quê hương ôi xin Người đừng đuối sức

ta ủ Người trong ngực

ủ hạt mầm đón nắng ngày mai

ta ủ Người trong những chiếc lá khổng lồ đỏ thắm

những lời cầu khẩn

trong câu thơ dịu dàng đau đớn

phẫn nộ u buồn

rượu trong máu chảy như dòng lửa

ta cháy cùng Người ta cháy vì yêu

cởi chiếc áo khoác trên thân ta xuống đất

quê hương ôi Người cứ dẫm chân lên

Người kiêu hãnh như chiếc thuyền qua bão lũ

tặng mặt trời cho đêm

tặng ngày mai cho quá khứ

tặng cho bầu trời những vì thiên sứ

bay mơ màng nước mắt trên cao

nhưng em quay lưng mặt trời cũng lặn

thèm một lần hoàng hôn

em ánh sáng ta làm bóng tối

một bóng tối vỡ tung mắt người

trong cổ họng và môi

câu hát…

13.

câu hát không có hai ta tình tự

ngày mẹ lên nương bẻ bắp u buồn

gạt tro tàn sau lần đốt rẫy

thận trọng vén phôi thai trời đất

một dấu chân một đứa bé sơ sinh

cất tiếng khóc Êđê mô phỏng

sau cơn đau bật lên mầm sống

sau mùa lụt hãi hùng đến mùa gặt phù sa

ngày mai ngày mai chúng ta dậy sớm

ngày mai bắt đầu từ gánh nặng hôm qua

gánh nặng hai vai mình tụt dép

lo quê hương mình tụt hậu

trong giấc mơ toàn cầu

những con sông bây giờ hội nhập

biển đã thành nỗi đau

ché rượu nhà dài bây giờ cay mắt

năm tháng đi về trước mặt

những cánh rừng đổi chiếc xe máy nhà quê

cồng chiêng có lúc thành sân khấu

trong mắt người như trò con trẻ

đứa trẻ con còn nhớ mẹ đi về

cuộc chiến yếu ớt điên cuồng

và đôi lúc bất công với chúng ta

nhũng bất công há hốc niềm kinh hãi

tê dại

em mới về em có nhận ra không

hay em nghĩ ánh sáng là mãi mãi

như cây nấm mùa xuân có gì mà ầm ĩ

nỗi đau chúng ta bây giờ như đứa bé

thơ ngây tiếng cười ngoài phố

tiếng cười như gỗ mục vì sự yếu đuối

ngỡ mình hoàn hảo không cần đo nỗi buồn

không hối tiếc

em có biết…

mà thôi

khi chúng ta không còn ai nhắc đến

chúng ta đánh mất gương mặt của mình

thời gian ẩn chứa nước mắt

chúng ta mộng mơ vì sao quên hạt bụi

ngắm hoàng hôn quên năng lượng mặt trời

ngắm chân trời quên tư tưởng

quên trái đất bây giờ một vệt chảy yêu thương 

em hãy mở cánh cửa đời mình đưa lên môi chiếc ly cuộc sống

uống nụ hôn cùng với bầu trời, cánh đồng…

như ngón tay trong một bàn tay

ta bước vào cuộc chơi trộn lẫn

bằng quyền năng của một giấc mơ

14.

những giấc mơ của lửa

vẽ lên quê hương mây trắng

ôi quê hương xanh

em tựa vào ta mệt lả

ta tựa vào chiếc lá nhỏ nhoi

tựa vào bài ca

bài ca làm gì được

chiếc lá mắt ướt

bay vào đêm màu xanh…

đêm dội vào tim người tiếng chim B’hi gọi bạn

dội vào lòng chiếc gùi mây gió rỗng

không nghe tiếng động những nỗ lực rã rời của ngọn gió

tạo ra số phận

A CôThôn ánh sáng du hành

Ơi CôThôn trăng sao cùng ngủ

Ôi CôThôn lời ru

mẹ vuốt ve màu xanh Cô Đơn nhạy cảm

đêm tự hào táo bạo kẻ đầu tiên

niềm tự hào như ký ức

đã lấp đầy vùng đất tinh mơ

nơi mỗi ngày mặt trời vẫn mọc

nàng H’Bi xõa tóc

nhặt bình minh xếp tia quạt mặt trời

thành phố của chúng mình tinh khôi sương sớm

đã bắt đầu rêu

những nhà máy bắt đầu tăng năng suất

xuất khẩu niềm vui từ mái nhà dài

ước mơ toàn cầu từ ngôi làng nghèo M’Drak

niềm vui pha lẫn nỗi đau

ta đi nhặt chiêm bao về nối lại

ký ức còn mê mải

những ngà voi cong như chiếc lá

những vì sao xanh như trái đất

những bầu trời bay hai cánh và sương

quê hương ôi quê hương

em giấu rừng trong mắt giấu biển trong bầu trời

giấu badan trong tim người gai hoa hồng đỏ thắm

vì yêu

* 

gió đã bước sang thế kỷ 21

bếp lửa chúng ta nhỏ bé và chật hẹp

nhỏ bé và chật hẹp cả bài khan cổ tích

ký ức ngang trời giăng những chuyến bay

hai mươi hai giờ nối liền trái đất

hai ba giờ đã khơi mở dòng sông

hai bốn giờ ngăn xong kênh Buôn Triết

nghiêng đất trời như một cơn say

cánh đồng em nâng ly uống cạn

những cơn khát đã thành ảo ảnh

cánh buồm chỉ cần chèo tay vẫn mang em khắp bốn phương trời

đêm không ngủ với niềm vui mới

niềm vui đứng trên vai những gã khổng lồ

huyền thoại xoay vòng tròn cối xay gió

làm mưa…

mỏng như hơi em thở vào cửa kính mùa đông

mịt mù sợi tơ mảnh

Krông Buk sông tóc chảy vào cánh đồng bông

những nhà máy hoa văn thổ cẩm

đang pha màu của lúa và hoa

bông hoa sinh ra từ đất 

đất sinh ra từ ánh trời huyền thoại

khuất phục cầu vồng vẻ đẹp tự nhiên

những thời trang muôn màu sàn diễn

bay lên ôi những nàng tiên

nàng tiên không còn mặc cảm

đói nghèo, thiên tai, hạn hán…

đã vùng chạy như con nai mất hút trong rừng

những con đường mở ngã tư

những ngôi nhà mở cửa

những mùa đông tan vỡ đến mùa xuân

quê hương ôi Người vỡ ra mưa ấm

ta cùng Người đến bờ sông đầy cỏ

lấy vạt áo ta lau gượng nhẹ cho Người

ta lặng ngắm Người hạnh phúc

bài trường ca dâng lên Người sau sương mù

sau ngây thơ

sau tủi nhục

sau nhói đau của mối tình đầu

mơ hồ bên bờ sông xa xăm vọng lại

tiếng chim vỗ cánh câu trả lời thành phố tương lai

niềm tin đã bắt đầu

bình minh của mỗi sớm mai

hoa của nụ hôn

ánh trăng ngày thơ dại

em mang hoàng hôn trên vai lội qua dòng sông sợ hãi

dòng sông ngân vang từng hồi như đoàn tàu kéo còi trước khi rời bến

ngày mai ngày mai

thành phố sân bay nhà máy trên cao lấp lánh vì sao không tên gọi

cùng nhau thắp ánh sáng khởi đầu

ánh sáng bảy màu từ cánh rừng sâu

từ giấc mơ đang thức

như đêm còn ngập nắng

cuộc phiêu lưu của đứa trẻ ngây thơ

của tình cờ

đã hướng cuộc đời lên đỉnh hoa

và gió

*

hạt bụi của kiếp người          

cuộc đời thả bay những tờ lịch mỏng

thành phố chàng DamSan yêu con gái Mặt Trời

chàng DamSan không bao giờ đêm tối

không bao giờ xuôi tay

cuộc chiến bằng con dao găm kiêu hãnh

bằng niềm say đắm

của ngọn núi đại bàng cổ tích

thả lời khan bật máu dây cung

kiêu hùng

như

nắng

niềm vui Banmê chênh vênh mỏm đá

thành phố dịu dàng nỗi đau ngược gió

quên mất tên