AN EPIC ODE OF MY HOMELAND A CENTURY AGO

[5th revision; 2019-2022]

Prologue

“What multitude of destruction
adorns a mind in songs.”
(Hoàng Hưng)

shattered Thee into warm rain oh Country
us by Thee arrive at the riverbank dense with reeds
our sleeves awkwardly dabbing the sweat on Thy brows
us silently there to witness Thy joy
in Thy praise composed this epic ode
behind the fog
behind innocence
behind humiliation
behind the pains of first love…

a mountain borough a borough forever sad
Mynah learning the human tongue
the logs’ eyes carved tomb idols
startling ebony breasts in the rain

a mountain borough and night rain scented with grass
thy outreaching embrace of damp freedom
kisses of women the scents of apples
across the sky your lungs are the expanse of clouds
and water as thy eyes glistened like mother’s
gosh the gongs in prayers imprinted on fingertips

signs of new life-lines of fate upon fingerprints the day
the night the wooden idol reincarnated in mother’s womb
as of tonight in beady rows of tears
adorn upon flesh
as of tonight the deceitful breath
blown into pain
hypnotised soul
lessened the dark analogies
an ear blowing ceremony(1) in cries of humanity

came the wet then the dry seasons
growing up as the forest a banyan
Who am I? Where am I?
your shadow imprinted in dreams
naked feet on hot sand

yesterday in scattered feral cries
now running salty upon lips
the đing-năm(2) bamboo flute
fingers pinching notes of throaty laughter
the soul taking its first breath
a body adorning its first skirt
danced as though it was the rain on the timber platform
blew into ears the wind the rain to shatter the night
pierced the night through whispers through dance
through destruction
through the circle of reincarnation

but no
poetry was not the stuff of revolutions
the flights of destiny
congested with humanity.


1.
us moving forward a step
cause not pain
cause not sinking thoughts
words in aid of black hair
black eyes
black skin
and what is more black than that

no fake words of tomb idols or delusional anthem chasing birds in the schoolyard
father’s lean legs the evidence of every grain of wheat
mother’s naked shoulders the evidence of ribs
curving like the returning paths up the mountain

oh the ear numbing hypnotising lyrics
lyrics of weary fish ogling us from beneath the water
lyrics of watchful Old World Babblers tired of our chatter
not knowing we’re on guard
not knowing why we must keep running
hidden behind the sounds of the gongs wistfully sometimes an echo

“don’t run…” mother was always shouting
mother unaware of the strength of leopards and wolves
the endangered species in the red book

then again we’re like strangers
coming home by the ladder ranting
mother had to swallow the nonsense
mother is old now, how will she survive

not by chattering you’ll fly like the Old World Babbler
not by swimming you’ll be able to dive like a fish
once we’re strangers
chattering
chit and chat
more proficient by the day
when will we shut our beaks
& fly

2.
flying
mother had warned us about the traps
there may be dangling nets
flying may not mean yearning for a different horizon
horizons often in a sudden
may not mean flying

don’t fly too high; mother warned: you’ll lose sight
the fire wolf even after it’s been stuffed could still chew up a dozen more ribs
it won’t make a mistake
the best thing to do is to draw out the tale like the way into the forest
tired them so they’ll leave
overwhelmed them enough so they will fall into the trap
both hands hold tight onto the bamboo staff, resounding laughter

3.
forever will be by the horizon are the throaty folklore flying
the wolf snarling a so so tale about
humans much much about nothing
mother warning of a certain horizon
long ago mother singing:
through the longhouse’s door behind rotting wood due to rain were eyes…

lyric of death
tombs abandoned to the reeds and trees
falling or were they tears
oblivious like the cloud the wind

floating free
through bamboo walls mother saw
the two bright irises
without a name weeping not for hope of another horizon
without a name weeping not for hope of another life

there’s no horizon in a room for the dead
or the dead is in a room without a horizon
we’re children from the one origin
water from the one source
fruit from the one vine
gosh Yàng…

anyone left to name (*) from behind the wooden frame
how many black hair
how many black skin
how many tears?

as of tomorrow
a brilliant day of winter
mother will call out their name
drunk and crying

(*): name

not any kind of notoriety
a name to differentiate
in a long complicated tale
the days gone long ago

not the old days
not the rainy days
sunny days

the day a fracture appeared in the sounding of the gong
in sweat called upon each other
history spinning once on its heel
floating

when a name crumbles
as in living pertains
a sad meal
serve with the truth (*)

(*): [the truth] the days in desolation

like mushrooms in the forest
like moss on a bright day
returning from a long journey in silence
the eyes couldn’t see the cobwebs in the longhouse
the xà gạc(5) father left behind
by a crop bed up the hills(the corners were burnt)

borders disappearing as they waded across the springs
a gùi(6) still carrying dried up unrecallable sustenance
the grass now feral
after days without a trace of human feet

stop hoping
the wheel of time had tried
returning hoarse from the wind and damp
father crawling up the ladder
booming
hacking coughs

yeah there’s still the forest
yeah we’re still alive
the days the grass is still so so
green

mother asked – want food?
dusk, dinner time (*)

(*): & dusk could be dreamy

hammering a nail
the walls spoke
mamma it hurts

mother tenderly (*)
wipe down the walls
child,
they don’t always know
the consequences of their actions.

(*): [tenderly] like a memory of the night

“you can’t choose to be a child of the president of France or
the first grandson of the emperor of Brunei
you can’t choose to be born as a Thai or American
you’re a Chăm from your first cry
more than that: nine months and 10 days before that first cry” (Insara)

4.
night
night the green hues of leaves, purple vows
the saints were tired, they gave up
Yàng in the forest disintegrating
in the rocks, canopies, springs
call it dusk? calling the sunset
dying light
shimmering spirit brimming pity
hid in the abandoned tombs
defiant idols
in revolt of a new life


night
the deadly verses
deadly laughter
born with both eyes closed (*)
now has your face child
water radiating from cold lips
——–
(*): both eyes closed
you’re radiating light from within
a sightless rock

5.
night
forgetting how
mother left your pupils half opened
drifting through the music by Y Phôn (3)
singing amongst us all in abandonment
singing to the dead
the small death of a bird
dying amongst us all in abandonment
a dream (*) falling
——–
(*): in a seemingly repeating world without blooms
dreams are thrown in the bin


6.
night
resounding in the sightless borough
were your eyes, child
but the dreams were not yours
…
the truth was but the smoke in a burning forest


7.
night
if we were the rising Sun
a Sun sketched on paper long ago
each time redder
each time more hurtful
night, what more do you want?


8.
night
Krông Ana is crystal clear at the intersection
Krông Knô muddy
blood on one side, other tears
glancing over at the other side of the bank
bloodshot eyes in each fist full of sand
burying an image of arms wide open in feral grass
legs wide open closed in by the rain
your damp wet body, child
high are both of your hills
and the borough is a rat’s nest


9.
night
dampening mother’s yoke
rainy days dampened the Phí’s wings(4)
returning to eggs nesting shivering
chicks rotting in the cold
soundly asleep in the communal tomb
a piece of the baby bird bone
flapping for the last time
a pair of tiny wings in the night
angels lighting a candle

the day you were born child
the day mother buried her placenta
on a dreamy blissful cloud
gently, inebriated

10.
night
child, you’re at ease in your own skin grew up
in the curls on your forehead were clouds flying
in father’s skin hues of yellowed grass awakening
mother’s skin hues of love
wrapped in mother’s yoke the ages of your life
in your nakedness
the darken forest trees

the day father left for the forest
a chick left the nest wandering
the springs kept a secret, the sadness in mother’s eyes
Bazan hues vast hues of sleep
how could you have known
the border without a footprint…
you could but chase butterflies in far off dreams
wild grass scatterings of flowers
the forest far away…
and the butterflies long ago were no more

the days preparing for you, child
mother almost lost all her strength
both her hands dry and cracked
eyes cloudy by the storms
the reed as desolate as long hair
mother breathing via the arid branches
when the forest left

night
your chamber yet has a fire stove
covered with a plastic as unsustainable as smoke
mother often said: the woods have forgotten us
the woods were sound asleep in bustling hotels
bustling offices…

mythical trees
mythical trees DamSan dare never cut down
now unavenged spirits chopped into steps in mansions
night returning in haunting cries

celestial gods
centuries of powerful gods
now lies under the rangers hammer…

a feeble desperate fight
sometimes by us unjust
gaping horrific injustice
numbing
we’re aching like children
the borough full of innocent laughter
laughter feeble like rotting wood
we’re perfect, hence we need not the measure of sadness
without regret
child
How could you not know
Never mind…

*

night
an unjust spirit, an elephant with single tusk returning each night
wrecking mother’s fields
elephants ignorant of urbanity
eyes wide open swallowing sadness
sadness with no reason for recompense

elephant’s eyes like scars
petrified of chainsaws and fire
the forest seeping blood
valleys tumbling with recall
shattering the surrounding
smoke burning forest like walls sealing tight all debts
no term left for the past
where shall be the sound of chainsaws?

night
resounding the length of this sightless borough
child, your eyes
have seen smoke flying as glorious as the wind

11.
night
what do you want in the end
or is there nothing left to say
the hoarse tired words exhausted
they’re recording its sound regurgitating them day in day out
on and around
a stage

night searching for mother’s yoke
finding a yoke as white as clouds
flying like what had happened here
had to be achingly painful my dear

night’s eyes then as though lost
confused searching for a river
Krông Ana tugging at a memory
as forgetfulness shall one day be in our hands
a flower made from paper

mother’s yoke shall embrace the night
in dewdrops or your eyes child, the day you followed me home
sadness couldn’t be buried by the warm Bazan red earth
souls in the hues of ashen red blood
couldn’t deepen the light

here’s the past
a falling leaf the day of your birth
a day began in lying
already ageing
a day of reckoning
in hues of changing foliage fading bermudagrass
childish days picking at the heads
now bleeding unknowing

night will be whom to bear such pain
ears pertinently sweet and drunk just this once
the village will be what so that the Sun and light
may grow up in the night as a breath of the day
the borough will be what to have silenced you
silence will be what to still open its palms for handouts

we’re powerless looking at the world
in a mirror stained with blood, its true colour
look at the portrait my child
erased for you
because history is you

history like a flood in passing
leaving but a decrepit abandoned longhouse
in a sneeze became a spectre
floating through the trees a woman her hair flying
falling like glass shattering ego
shards cutting into our memories
the aching pages
who will read them
not by any vernacular calling upon a name through the words in memory of someone sound asleep
lengthy documentation of a lifetime
lengthy documentation of a long life lost

who is left to call upon this name via the wooden door
how many black hair
how many black skin
How many tears?

as of tomorrow
a brilliant day mid-winter
mother will call upon their name
…

BÀI TRƯỜNG CA CHO QUÊ HƯƠNG MỘT TRĂM NĂM TRƯỚC

Prologue
“có bao nhiêu nát tan
đội lên đầu mà hát”
(Hoàng Hưng)


quê hương ôi Người vỡ ra mưa ấm
ta cùng Người đến bên bờ sông đầy cỏ
lấy vạt áo ta lau gượng nhẹ cho Người
ta lặng ngắm Người hạnh phúc
bài trường ca dâng lên Người
sau sương mù
sau ngây thơ
sau tủi nhục
sau nhói đau của mối tình đầu…

phố núi phố núi thành phố buồn muôn thuở
bạn đi ngang con chim Nhồng đang học nói tiếng người
tượng nhà mồ lấy ra từ mắt gỗ
mưa ngỡ ngàng đôi vú màu đen

phố núi phố núi đêm mưa mùi cỏ
bạn hãy thật căng ẩm ướt tự do này
nụ hôn đàn bà mùi táo
bạn ngang trời buồng phổi đám mây
nước và mắt bạn long lanh như mẹ
ôi tiếng cồng cầu nguyện dấu vân tay

ngày mầm sống lăn ngón tay số phận
trong buổi tối mẹ hoài thai tượng gỗ
đêm nay xâu chuỗi nước mắt
đeo vào da thịt
đêm nay hơi thở dối gian
thổi vào đau đớn
thôi miên linh hồn
bớt ẩn dụ màu đen ám ảnh
lễ thổi tai nức nở làm người

rồi mùa mưa mùa khô
rồi sẽ lớn như rừng như cổ thụ
tôi là ai? tôi về đâu?
bóng mình in trên mộng
chân trần trên cát bỏng…

hôm qua tiếng khóc hoang từng mảnh
hôm nay trôi đã mặn trên môi
những ngón tay đing-năm ống nứa
bấu âm thanh cười lên trong cổ
linh hồn bắt đầu hơi thở
thể xác bắt đầu đóng khố
điệu múa như mưa trên sàn gỗ
thổi vào tai gió mưa đêm vỡ
xuyên qua đêm qua thầm thì qua điệu múa
qua vỡ tan qua vòng xoáy
luân hồi

thôi,
thơ không làm được điều dâu bể
số phận bay nghẽn đặc
ơ người…

1.

hãy cùng nhau một bước
đừng làm đau
đừng nhận chìm xuống nước những ý nghĩ trong đầu
một lời nói giúp tóc đen
mắt đen
da đen
và những gì còn đen hơn thế

không phải giả vờ lời tượng nhà mồ hay bài ca đuổi chim trường thiên ảo mộng
đôi chân gầy của cha xác nhận từng hạt lúa
đôi vai trần của mẹ xác nhận những cặp xương sườn
cong cong như con đường trở lại núi ơ

ơ bài ca cứ hát nhàu nhĩ u mê
bài ca con cá dưới nước đang nhìn ta bơi xa lạ
bài ca con khướu trong rừng đang nhìn ta như một kẻ lẻo mép
không biết rằng ta đang tự vệ
ta không hiểu vì sao cứ phải bỏ trốn hoài
nấp sau tiếng cồng chiêng lâu lâu mong âm vang một chút

“nhưng đừng bỏ trốn…” có lần mẹ nhắc
mẹ không biết sức mạnh của beo và sói
những loài thú sách đỏ của rừng xanh

có nhiều khi ta làm như xa lạ
về nhà ngồi bên cầu thang với vô hạn những chuyện trò
mẹ phải ngốn ngấu rất nhiều thứ vô nghĩa
mẹ già rồi chống chọi làm sao…

chẳng phải lẻo mép rồi sẽ bay như khướu
chẳng phải bơi rồi lặn sâu thành cá
khi ta đã thành xa lạ
leo lẻo nói và nói
nói và nói
càng ngày nói càng hay hơn
đến khi nào ta khép mỏ lại
& bay

2.
bay
mẹ cứ nhắc ta canh chừng những cái bẫy
có thể treo, rút dây hay trùm lên bằng lưới
không phải cứ bay là tiếc những chân trời
chân trời cũng nhiều khi đột ngột
không bay

nhưng cũng đừng bay cao, mẹ nhắc: vì sẽ không nhìn thấy
những con sói lửa dù đã nhồi bông vẫn ngoặm đủ 12 cặp xương sườn
nó không thể nhầm lẫn
chỉ còn cách kéo dài câu chuyện như con đường vào rừng
làm nó mệt mỏi bỏ đi
sau khi bị tẩu hỏa nhập ma tự mắc vào chiếc bẫy
hai tay cầm ống nứa, cười vang

3.
thôi chân trời cứ bay theo bài khan cổ tích
con sói hay nhe răng những chuyện đâu đâu
còn con người hay bàn những chuyện không đâu
mẹ vẫn nhắc một chân trời
như ngày xưa mẹ hát:
qua ô cửa nhà dài phủ những đôi mắt sau khung gỗ mục nát vì mưa…

bài hát về cái chết
bỏ mả cùng cỏ cây
rơi hay là nước mắt
ngang tàng như gió mây

và khi bay bổng nhẹ tênh
qua vách nứa mẹ chỉ còn nhìn thấy
hai con ngươi lấp lánh
khóc vì không còn cái tên chứ mong gì một chân trời
khóc vì không còn cái tên chứ mong gì một đời người

không có chân trời trong căn phòng người đã chết
hay người đã chết trong căn phòng không có chân trời
chúng ta là con cùng một ruột
nước cùng một ống
bí bầu cùng một gốc
Yàng ơi…

còn có ai gọi tên (*) sau khung gỗ
bao nhiêu tóc đen
bao nhiêu da đen
bao nhiêu nước mắt?

sớm mai này
như một buổi rạng đông
mẹ đến gọi tên cho họ
đang rượu say và khóc


(*): cái tên

không phải là danh tiếng gì đâu
cái tên gọi phân biệt những nhân vật
trong câu chuyện dài dòng
những ngày tháng đã chìm mất hút

không phải ngày xưa
không phải ngày mưa
ngày nắng…

ngày tiếng cồng có một vết nứt
gọi tên nhau cũng đổ mồ hôi
lịch sử xoay một vòng trên gót
nhẹ người

khi cái tên gục xuống
vì những cái sống còn
có một bữa tiệc buồn
đãi bằng sự thật (*)


(*): [sự thật] đang ngày càng trở nên hoang vắng

như cây nấm trong rừng
như vệt rêu ngày nắng
chuyến đi xa trở về câm lặng
mắt không nhìn lưới nhện giăng ở góc nhà dài
chiếc xà gạc cha bỏ quên
trên đồi nương cháy góc

biên giới tan biến khi lội ngang qua suối
chiếc gùi còn nắm lương khô không ký ức
cỏ đã hoang
sau những ngày không dấu chân người

thôi đừng vọng nữa
những vòng xe tháng năm đã thử lăn rồi
giờ quay về khàn tiếng vì sương gió
cha bò lên bậc cửa
những âm truyền minh mang
tiếng ho khốc khốc

ừ thôi còn rừng
ừ thôi còn sống
những ngày xanh cỏ
vẫn còn lơ ngơ

mẹ hỏi đói chưa?
đi ăn cơm chiều (*)


(*): & buổi chiều có thể là thơ mộng

khi chiếc búa đóng đinh
bức vách lên tiếng nói
má ơi con đau quá

và mẹ dịu dàng (*)
lau lên bức vách
con ơi,
không phải lúc nào người ta cũng biết
hậu quả việc mình đã làm


(*): [dịu dàng] như một gợi nhớ của đêm

“con không thể chọn làm đứa con tổng thống Pháp hay
cháu đích tôn quốc vương Brunei
con không thể chọn ra đời ở Thái Lan hay Mĩ quốc
con là Chăm ngay ban đầu vỡ ra tiếng khóc
còn hơn thế: chín tháng mười ngày trước khi vỡ tiếng khóc” (Inrasara)

4.
đêm ơi
đêm xanh lục lời nguyền màu tím
những vị thần mệt mỏi buông tay
Yàng đã tan vào rừng
tan vào hòn đá, ngọn cây, dòng suối
gọi là chiều ư? Hãy gọi hoàng hôn
nắng tắt
lung linh linh hồn rưng rưng Pơ thí
ẩn trong ngôi nhà mồ hoang phế
những bức tượng ngồi chống cằm như thể
bể dâu kia mới thực cuộc đời

đêm ơi
những câu thơ chết người
hay chết cười
ngày sinh ra với đôi mắt nhắm (*)
giờ mang gương mặt của em
nước toả quanh bờ môi lạnh
—————
(*): Với đôi mắt nhắm
em toả sáng bên trong
em là đá mù loà

5.
đêm ơi
làm sao quên
mẹ đã để con ngươi em khép hờ
lênh đênh quanh tiếng đàn Y Phôn
hát giữa mọi người không ngại ngần…
hát với người đã chết
cái chết nhỏ xíu của chú chim
chết giữa mọi người không ngại ngần
giấc mơ (*) ngã xuống
————–
(*): trong một thế giới dường như lặp lại và không ra hoa
những giấc mơ bị trút vào thùng rác

6.
đêm ơi
vọng âm dọc thành phố mù loà này
mắt của em
nhưng giấc mơ không phải của em
…
chỉ có khói đốt rừng là thật

7.
đêm ơi
ví dụ như ta đang bình minh
mặt trời trên trang giấy ngày xưa ta vẽ
mỗi lúc một đỏ hơn
mỗi lúc một đớn đau hơn
đêm còn muốn một điều gì nữa?

8.
đêm ơi
nơi ngã ba Krông Ana trong veo
Krông Knô lờ đục
một bên máu một bên nước mắt
ngước nhìn bờ bên kia
mắt vốc lên từng nắm cát
đắp hình hài dang hai tay cỏ dại
dang hai chân mưa rào
thân thể ẩm ướt của em
hai ngọn đồi trên cao
và một khu nhà ổ chuột

9.
đêm ơi
đêm làm ướt chiếc yêng của mẹ
hai cánh đã ướt của con chim Phí ngày mưa
run lên khi về tổ ấp lên những quả trứng
hơi lạnh làm ung các chú chim con
đang ngủ ngon trong nhà mồ tập thể
một mảnh xương của chú chim đang
cố vỗ cánh cuối cùng
đôi cánh nhỏ xíu trong đêm
như các thiên thần đang thắp lên ngọn nến

ngày em ra đời
ngày mẹ chôn núm nhau của mình
trên đám mây chiêm bao phách lạc
dịu dàng trên cao

10.
đêm ơi
em lớn lên màu da nhẹ nhõm
với áng mây bay trong vầng tóc xoăn trên trán
em thức dậy từ nước da của cha màu cỏ úa
nước da của mẹ màu yêu
chiếc yêng của mẹ quấn tuổi đời của em
sự trần truồng của em
làm cây rừng tối thẫm

ngày cha vào rừng
chú chim non rời tổ bay lang thang
suối giấu vào lòng nỗi buồn trên mắt mẹ
màu badan mênh mang màu giấc ngủ
em làm sao biết được
biên giới không dấu chân người…
em chỉ biết đuổi theo những đàn bướm trong mơ xa mãi
cỏ dại và hoa chấp chới
rừng thật xa…
và đàn bướm của trò chơi ngày xưa không còn nữa

những ngày chuẩn bị em
mẹ gần như kiệt sức
hai bàn tay mẹ khô héo
hai mắt mẹ mây mù mưa bão
cỏ cô đơn như mái tóc dài
mẹ thở bằng những cành cây khô
khi rừng bỏ trốn

đêm ơi
căn buồng em nằm chưa kịp làm bếp lửa
che bằng tấm ni-lông tạm bợ như cơn khói
nhiều lần mẹ nói: gỗ đã bỏ quên chúng ta
gỗ ngủ quên trong lao xao khách sạn
trong lao xao văn phòng…

những cây thần
những cây thần ngày xưa DamSan không dám hạ
giờ thành oan hồn ốp bậc thang trong những ngôi biệt thự
đêm về khóc như ma

những vị thần linh thiêng
những vị thần uy quyền bao thế kỷ
đang nằm dài dưới dấu búa kiểm lâm…

cuộc chiến yếu ớt điên cuồng
và đôi lúc bất công với chúng ta
những bất công há hốc niềm kinh hãi
tê dại
nỗi đau chúng ta bây giờ như đứa bé
thơ ngây tiếng cười ngoài phố
tiếng cười như gỗ mục vì sự yếu đuối
ngỡ mình hoàn hảo không cần đo nỗi buồn
không hối tiếc
em có biết
mà thôi…

*

đêm ơi
oan hồn nào trong con voi một ngà mỗi đêm đang trở về
phá nương của mẹ
những con voi ngơ ngác đô thị
mắt mở to đang nuốt nỗi buồn
những nỗi buồn không lý do cáo lỗi

đôi mắt voi như 2 vết thương
hoảng sợ trước máy cưa và lửa
khu rừng máu ứa
những thung lũng ngã nhào theo trí nhớ
không gian tan vỡ
làn khói đốt rừng như bức tường đóng kín mọi món nợ…
quá khứ hết nhiệm kỳ
tiếng cưa máy về đâu?

đêm ơi
vọng âm dọc thành phố mù loà này
mắt của em
đã từng nhìn khói bay đẹp như gió

11.
đêm ơi
cuối cùng đêm muốn nói điều gì
hay cũng chẳng còn gì để nói
lời khan đã mỏi
người ta đang ghi âm và phát lại mỗi ngày
loay hoay
sân khấu

đêm đi tìm chiếc yêng của mẹ
gặp chiếc yêng màu trắng của mây
bay như câu chuyện này
phải đớn đau như vậy

lúc ấy ánh mắt của đêm như đi lạc
ngơ ngác tìm con sông
Krông Ana vùng vằng thành kỷ niệm
sự lãng quên mà một ngày kia chúng ta sẽ mang trong tay
một đóa hoa bằng giấy

rồi chiếc yêng của mẹ sẽ ủ ấm đêm này
với giọt sương hay mắt em ngày theo ta về
với nỗi buồn không thể vùi mình vào badan ấm
những tàn tro linh hồn máu đỏ
không thể làm ánh sáng sâu hơn

này đây quá khứ
chiếc lá rơi ngày em khóc chào đời
ngày bắt đầu giả dối
đang bắt đầu già cỗi
ngày thú tội
trên đám lá đang đổi màu và cọng cỏ gà nhợt nhạt
ngày thơ chơi trò ngắt đầu
giờ máu chảy không hay

đêm là gì mà đớn đau đến vậy
cái tai ương dịu dàng như một lần say
buôn làng là gì mà mặt trời và nắng
lớn trong đêm như hơi thở của ngày
thành phố là gì mà em im lặng
im lặng là gì mà vẫn mở bàn tay

chúng ta bất lực nhìn quanh thế giới
trong tấm gương đỏ máu màu chính nó
em hãy nhìn bức chân dung
rồi tự xóa mờ
em đã là lịch sử

lịch sử như cơn lũ quét ngang để lại ngôi nhà dài xiêu vẹo không người ở
hắt hơi một bóng ma
bay qua tàn cây một người đàn bà xoã tóc
rơi như chiếc ly làm vỡ chính mình
những mảnh vỡ găm vào ký ức
những trang giấy buốt nhức
sau này ai đến đọc
không bằng ngôn ngữ gọi tên mà bằng chữ ký của người mê ngủ
những văn bản lê thê như một kiếp người
những văn bản lê thê mất hút cuộc đời

còn có ai gọi tên sau khung gỗ
bao nhiêu tóc đen
bao nhiêu da đen
bao nhiêu nước mắt?

sớm mai này
như một buổi rạng đông
mẹ đến gọi tên cho họ







(1) Lễ thổi tai: An ear blowing ceremony for infants between three to twenty four months of the indigenous people of Ba Na; to bless, name the child and give thanks to the sacred spirits.
https://vnexpress.net/du-lich/le-thoi-tai-nghi-thuc-dau-doi-cua-nguoi-ba-na-3842134.html

(2) đing-năm ống nứa: six barrel instruments made from bamboo tubes
http://vov4.vov.vn/TV/chuyen-muc/nguoi-e-de-khoc-thuong-nguoi-chet-bang-ding-nam-c1257-139870.aspx

(3) Y Phôn K’sor: Musician and composer, “lời ru mặt trời” was immortalised by Y moan.

(4) chim Phí: is a revered small fragile bird that does not live in a flock, has no migration pattern, they only appear in the cleanest purest uncontaminated part of the forest. If you are fortunate enough to see them, then you are in the prettiest part of the forest.
https://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=23099

(5) xà gạc: is a knife-like spear used for farming, cutting and clearing land in the highlands of the K’Ho people.
https://tintaynguyen.com/lam-dong-bi-an-vat-thieng-cua-nguoi-kho/59348/

(6) chiếc gùi: is a bamboo basket, carried like a backpack of the Ê Đê indigenous people in the western highlands of Vietnam.