Cuộc đối thoại với Cụ Du

Nếu Kiều chỉ là một con điếm vậy thì chúng ta đều đều chỉ là những con điếm – we sell our soul for status/survival

40 hiểu điều anh Bill
50 hiểu Du đã tiêu đời mình

một người nói tiếng anh trích dẫn anh bill(william shakespeare) là chuyện bình thường, nhiều khi mình còn không biết mình đang trích dẫn lời của anh.

người việt tôi để ý khi càng đọc sâu vào truyện kiều thì cũng chẳng khác gì. đọc kiều hiển nhiên là chuyện tôi phải làm.

sau khi đọc thì ta đã học được nhiều bài học như sau:

không có tài ta đem tiền ra an ủi là chuyện bình thường – có tiền vui mà.

không có tài không có tiền luôn nữa thì ta làm thơ – dễ ẹc

khi thơ ta dở ẹc thì ta chơi với vợ hay mời vợ đi ăn phở cũng là chuyện vui nha – các nhà thơ nói vậy hai nhà văn Tran Chip và Nhung Hong Do ạ.

tôi đã học tiếng việt cho ba má, ba má tôi đã ổn.
bây giờ tôi muốn làm một việc ích kỷ. tôi muốn học tiếng việt cho tôi
tôi sẽ dịch kiều của anh du và tập truyện ngắn của anh mai thảo
xem tiếng việt của mình sẽ đi đến đâu
..
I need a new goal. I feel intuitively that this is it.
Ngoài công việc này, các nhà thơ nhà văn đa số không có ai tôn trọng tôi như..
làm tôi chán lắm luôn.
không chơi nữa.
ghét lắm.

“Sự hữu duyên”

Cụm từ này mấy hôm nay cứ luẩn quẩn trong đầu tôi. Tôi không làm gì. Nhưng khi tôi cần gì, vũ trụ luôn ban cho tôi những gì tôi cần lúc đó.

Tôi cần học tiếng việt, vũ trụ tặng tôi ngôn ngữ của Thiện Nguyễn Văn , tôi cần thơ vũ trụ tặng tôi máu của Lê Vĩnh Tài. Khi tôi cần bạn, vũ trụ đã đưa tôi vào thế giới của những người lạ. Sự sinh linh gần gũi không bao giờ thiếu.

Vì vậy tôi có thể cân bằng nổi bóng tối của mình?

Bạn tôi trong cơn thịnh nộ:

– em hay mất thời gian làm chuyện không cần. Kiều cũ rồi. Em háo danh, em dịch nó làm chi.

Tôi thật sự không hiểu ý của anh. Vì anh không bao giờ nói thẳng như tôi. Tôi buồn nhưng tôi không trách. Ngôn ngữ như tâm hồn như chiếc vòng cẩm thạch mang bản chất của người mang không có hai chiếc nào giống nhau. Tôi tin rằng, riêng cho tôi, bạn luôn mong và dành sự tốt lành.

Tôi buồn vì tôi biết khoảng cách cũng là một sự cần thiết.

Bão như cơn thịnh nộ chỉ mang sự tổn thương không tránh được là một sự hiển nhiên. Chỉ có sự bao dung của gia đình có thể chữa lành.

Nên nhiều khi sự bình yên là cánh buồm đang ra đi, càng ngày càng xa dần.

Tôi đọc lại những khúc truyện của cụ Du tôi đã chuyển thể. Những con chữ đem lại cho tôi một sự hạnh phúc quen thuộc là những khoảnh khắc tôi được chơi với chữ.

Tôi sẽ vẫn đi con đường của tôi. Kiếm cụ Du để trò chuyện tiếp.

Sự cải tiến của ngôn ngữ của mẹ đẻ tám năm nay là nhờ thơ của anh Lê Vĩnh Tài.

Tôi đọc đi đọc lại những bài thơ của anh, nhưng thường là qua ngôn ngữ của tôi, tôi mới cảm nhận được, tôi mới thấy phê.

Nhưng mới đây việc dịch thơ của anh ra ngôn ngữ của tôi không còn là một sự cần thiết nữa.

Tôi bất đắc dĩ đã thành một dịch giả vì hoàn cảnh.

Tôi từ xưa đến nay đã thích thơ của cụ Du, chỉ vì tôi muốn hiểu hơn. Như những sonnet của Shakespeare tôi muốn hiểu rõ hơn, tôi muốn viết ra thành ngôn ngữ của tôi. Nhưng ai ai từ người thân đến thiên hạ cũng đồng điệu với suy nghĩ là tôi sẽ không bao giờ hiểu nổi. Tiếng việt của tôi quá kém, đó sẽ là một con đường thất bại.

Cuộc đời tôi có nhiều những con đường cụt hứng như vậy. Nhưng tôi vẫn muốn thử.

Tôi là một người nghiện những khởi đầu tiên.

Có ai quên nụ hôn đầu tiên của mình không nhỉ?

Cụ Du nhắc mãi “gót sen” của Kiều làm tôi cứ nhớ hôm bà ngoại tôi qua Úc chơi bà đã la, khi nghe chị em chúng tôi đi:

– con gái con đứa, đứa nào cũng đi như chạy giặc, ùm ùm như một đàn voi vậy!

Làm tôi cười chết được. Nhớ bà.

Nếu các bạn còn thắc mắc tại sao tôi “dịch” Truyện Kiều thì có lẽ các bạn nên đọc lời diễn đạt của tôi ở đây với Julia.

Truyện Kiều, khó chứ, như đọc một ngôn ngữ lạ, nhưng lại quen quen vì cả một đất nước trích dẫn Truyện Kiều làm sự tò mò của tôi càng ngày càng nông nổi hơn.

Đơn giản là vậy.

Tôi tính học chữ hán trước mà tôi nuốt không vô…tôi đành học kiểu tôi hay học là vì mê thơ. Tôi bỏ lâu rồi cái suy nghĩ “dịch thơ lục bát” vì thường là khi tôi đọc thơ lục bát tôi chẳng hiểu gì vì ngôn ngữ của nó quá nôm na.

Nên tôi nghĩ nếu học cách chép và viết ra lại bằng ngôn ngữ của mình, khi viết ra xong hơn ba ngàn câu thơ của một câu truyện thì tôi đoán là mình sẽ học được nhiều từ ngữ một cách hay và vui nhất.

Hiểu thì chắc chắn là không hiểu. 8 năm nay tôi học kiểu này mà, có gì đâu mà bà ngạc nhiên chứ. Tôi nghĩ ai cũng làm được nếu họ thích. Như bà nói – như chơi. Là chơi thật. Vì tôi thích.

Ngôn ngữ của cụ Du thật là hoa mỹ. Tại sao phải mất thời gian học từ những bài lục bát khác mà không học thơ lục bát từ một tác phẩm đã thu hút cả một đất nước hơn 300 năm nay. Tôi nghĩ vậy.

Một phần nữa là vì chúng mình đã là U60 rồi bà ạ. Mắt mờ, còn nhiều thời gian nữa ư? 

Này, khó nha. Tác giả nổi tiếng nhất của đất nước người ta còn chưa dịch nổi. Mà phải thích thì mới có thể dịch hay. Mà hay thì người ta mới thích không đúng sao?

Nếu thích thì còn là nhiệm vụ không? Không thích mới là nhiệm vụ.

Tôi chưa bao giờ nghĩ dịch thơ là nhiệm vụ của tôi. Tôi dịch thơ cho tôi đọc thôi. Mà các bạn cứ suy diễn là vì các bạn “được dịch”.

Đúng, có một thời gian tôi hay cả nể, tôi dịch cho bạn, vì tôi thấy nó quá dễ, tôi chỉ mất một chút thời gian, mà bạn lại được vui. Nhưng tôi thấy bạn cứ nghĩ vì tôi thích. Tôi đã mang hoạn nạn vào thân.

Sự hiểu nhầm này cũng đều là lỗi của tôi. Tôi sẽ nhận là hẩu quả khờ khạc của bản thân với sự tự cao là mình có một lòng tốt.

Tôi thật ra không mong muốn đến sự yêu mến của ai. Tôi yêu quá đủ. Người bạn tri kỷ của tôi chẳng liên quan gì đến thơ ca. Là một người duy nhất hiểu tôi:

– Em cứ làm những gì em thích.

Tôi sống rất đơn giản, tôi sống chỉ cho đủ một ngày, tôi ít khi thất vọng, và tôi cũng chẳng còn tham vọng gì nữa. Tôi quá đủ.

Thắc mắc của tôi ngay lúc này là cuộc đối thoại của tôi và cụ Du, tôi hỏi cụ:

– Thật ra, nếu cụ chỉ viết về Thúy Vân thì độc giả chẳng ai thèm đọc cụ nhỉ.

Sự điềm tĩnh của những giọt mưa xuân trên mái tôn tích tách sau nhà làm tôi quên cả thời gian. Nắng lên và mây đã trôi đi với những khúc lục bát của cụ Du thời Khổng Tử.

Tôi ngồi ôm những suy ngẫm, thời Khổng Tử, gia đình nho giáo, đàn bà chỉ là một tài sản của gia đình. Quá trái ngược với tư tưởng của tôi. Thắc mắc lớn nhất của tôi là liệu cuộc đối thoại của tôi và cụ Du sẽ bền vững không?

Theo cá nhân tôi, ngôn ngữ chỉ là một phần, nên tôi không biết sự trái ngược về tư tưởng của chúng tôi có phải chỉ là một lý do để tôi bỏ cuộc chơi ư?

Cụ không nói gì, cụ cứ ngồi bên cạnh tôi như một ly trà nóng với những làn khói bay nhè nhẹ trong suốt.

Từ những ngày chạy trốn lạc vào thế giới của cụ Du, ngày nào ra đường tôi cũng rủ cụ Du đi theo. Nhưng chúng tôi lại ít khi lên tiếng, có lẽ vì cụ có muốn bắt đầu cuộc đối thoại nào đi nữa tôi đã chưa muốn nghe?

Nhưng tôi thấy vui, có cụ ngồi đó không nói gì, tôi có một cảm giác thật là bình an, dù rằng ngôn ngữ bất đồng. Chúng tôi đều là người Việt. Chính xác hơn là cụ thừa nhận tôi là một người Việt xa xứ chăng? Cảm giác ấy làm tôi bớt chơi vơi.

Tôi tin rằng, dần dần tôi sẽ hiểu cụ hơn. Tôi biết là cụ có rất nhiều câu chuyện thú vị muốn chia sẻ với tôi.
—
Mở mắt ra, lục tủ Google, kiếm được cuốn song ngữ vô cùng quý giá của cụ Du, dịch giả Huỳnh Sanh Thông dịch. Yale University Press đã phát hành . Link tôi đã kèm ở dưới cùng với link thơ tôi sẽ viết ra tiếng Anh của cụ để tôi hiểu thêm, cho các bạn nào có xu hướng quan tâm như tôi.