Thì thầm với Sự sống by Cư sĩ Minh Đạt in review | Nguyễn Thị Phương Trâm

Nguyễn Thị Phương Trâm và anh Cư sĩ Minh Đạt

Nature and the abundant ways of life

Everything from, action, nature, colour, rule, destiny of all living things are both different and the same.

Different in what is the same.

“Karma and forgiveness as a whole

Return karma, clean karma, pass on karma, beyond karma. For two thousand years people often forget the simplicity of Christ’s teaching: Forgiveness in itself is enough. The ease of letting go. Surpassing the burden of karma.”

Gặp anh Dũng là một sự xác nhận trực giác của bản thân. Tôi hỏi và nghe, đọc những tiểu luận của anh thì mình càng thấy mắt mình sáng hơn.

Đọc anh như là mình được lắng nghe vậy. Lần đầu tiên tôi thật sự hiểu ý nghĩa của cụm từ tri âm tri kỷ.

Đất cứ quay như mây cứ bay từng hơi thở.

Cám ơn anh Cư Sĩ Minh Đạt .

T.

#nguyenthiphuongtram


Nguyễn Thị Phương Trâm, the blogger, poet, and translator, was born in 1971 in Phu Nhuan, Saigon, Vietnam. The pharmacist currently lives and works in Western Sydney, Australia.

hơi thở trong bàn tay của Thái Hạo

HƠI THỞ TRONG BÀN TAY của Thái Hạo. Đây là cuốn tạp ghi gồm những bài ngăn ngắn, có bài chỉ 2, 3 trang, dài nhất là 8 trang. Đề tài khá đa dạng, nhưng phần lớn đều châu tuần chung quanh những chuyện phôi pha trong đời sống, từ một tiếng chim đến màu xanh của cây có và lớn hơn là những làng quê êm ấm và yên ả. Tôi thích nhất là thái độ cầm bút của tác giả: xuất phát từ lòng yêu tiếng Việt. Anh xem viết như một sự “thực hành tiếng Việt”. Tôi cho đó là một xuất phát điểm đúng: tình yêu đối với ngôn ngữ là điểm chung nhất của những người cầm bút đích thực.


Nguyễn Hưng Quốc, born Nguyễn Ngọc Tuấn in 1957, in Quang Nam, Vietnam. The linguist, critic, writer, and poet is currently living in Victoria, Australia.

thơ Bùi Chát

MUA JÌ ĐƯỢC THÌ MUA, thơ của Bùi Chát, do Giấy Vụn xuất bản năm 2020.

CHÚNG TA ĐANG TRÔI ĐI ĐÂU?!, thơ của Bùi Chát, nhà xuất bản Đà Nẵng, năm 2025.

Suốt mấy chục năm vừa qua, Bùi Chát nổi lên như một người không ngừng trăn trở về thơ và lúc nào cũng khao khát đổi mới thơ. Một trong những đề tài phổ biến nhất trong hai tập thơ của anh, nhất là ở tập thơ mới nhất, là những ý nghĩ về thơ và về nhà thơ. Chùm “Những ý nghĩ trở lại” mà anh gọi là “Thơ điện tín” chủ yếu tập trung vào việc bày tỏ những quan niệm về thơ và về nghệ thuận nói chung, trong đó có một câu tôi rất thích “Thơ là tất cả những gì chúng ta cho rằng đó là thơ. Thơ là lịch sử thể hiện của những suy nghĩ về thơ.” Câu này cũng đúng: “Lịch sử nghệ thuật nếu xét kỹ thì chỉ là lịch sử của tư duy nghệ thuật.”


Nguyễn Hưng Quốc, born Nguyễn Ngọc Tuấn in 1957, in Quang Nam, Vietnam. The linguist, critic, writer, and poet is currently living in Victoria, Australia.

to begin a poem | Bùi Chát

Khai mạc 'Đang trôi'. Photo by Trà Cù Lủ

poem inspired art by Bùi Chát
translation by Nguyễn Thị Phương Trâm

the way one would go to sleep
what could truly be
beyond the aptitude of forgetfulness
where we did once upon a time exist
to begin a poem

Để bắt đầu một bài thơ


Như cách chúng ta khởi động giấc ngủ
Điều gì đã thực sự tồn tại
Ngoài kinh nghiệm của lãng quên
Nơi chúng ta từng hiện diện
Để bắt đầu một bài thơ

(Chúng ta đang trôi đi đâu?! – Nxb Đà Nẵng 2025)


Bùi Chát is the poet, writer, publisher and artist’s pen name. Bùi Quang Viễn was born on October 22, 1979, at Hố Nai, Biên Hòa, Đồng Nai Province, Việt Nam. Born to family of patriotic Catholic refugees from the North in 1954.

Graduated in 2001 from the Faculty of Literature, Linguistics, and Journalism of Hồ Chí Minh City University of Social Sciences and Humanities. Bùi Chát named and cofounded Nhóm Mở Miệng (Open Mouth Group) with the poet and writer Lý Đợi, promoting Graveyard & Garbage Poetry.

Nhà Xuất bản Giấy Vụn (Scrap Paper Publishing House), also founded by Bùi Chát, distributions of xerographically structured sensitive works by “pavement poets”. In 2004, Bùi Chát and cofounder Lý Đợi were detained for two days for distributing flyers at a poetry reading raided by the authority. In 2005, the culture department blocked their performance at the Goethe Institute in Hà Nội.

In 2011, Bùi Chát was awarded the IPA Freedom to Publish Prize “for his exemplary courage in upholding the freedom to publish.” He was arrested on his return to Việt Nam after receiving the award in Buenos Aires and detained for several days.

Nguyễn Thị Phương Trâm, the blogger, poet, and translator, was born in 1971 in Phu Nhuan, Saigon, Vietnam. The pharmacist currently lives and works in Western Sydney, Australia.

THE SONG OF ACHILLES by MADELINE MILLER

Hôm nay nhớ cái ống Canon. Sydney vào mùa thu nắng rất đẹp. Nguyễn Thị Phương Trâm chụp

‘Tôi ghét anh,’ nàng đã nói, nhưng giọng nàng vừa khàn khàn và đã quá thiếu năng lượng. Một cảm giác thương hại đã dâng lên trong tôi, đã làm mát đôi má nóng bừng của mình. Có ai có thể quên cái gánh nặng khó khăn của sự thờ ơ.

trích khúc văn từ THE SONG OF ACHILLES Nguyễn Thị Phương Trâm dịch

‘I hate you,’ she said, but her voice was thick and there was no force in it. A sort of pity rose in me, cooling the heat of my cheeks. I remember how hard a thing indifference was to bear.

Tôi có thể nhận ra anh bằng đầu ngón tay của tôi, bằng mùi của anh, tôi có thể nhận ra anh dù hai con mắt của tôi đã bị mù, bằng hơi thở và những bước chân của anh đập trên mặt đất. Tôi sẽ nhận ra anh khi chết, khi Trái Đất này không còn nữa tôi sẽ vẫn có thể nhận ra anh.

trích khúc văn từ THE SONG OF ACHILLES Nguyễn Thị Phương Trâm dịch

I could recognize him by touch alone, by smell, I would know him blind, by the way his breaths came and his feet struck the earth. I would know him in death, at the end of the world.

Tôi ngừng theo dõi sự chế giễu, ngừng lo ngại cái đuôi bọ cạp ẩn trong lời nói của anh ta. Anh ta nói những gì anh ta muốn nói; anh ta thật sự bối rối nếu bạn không. Một số người có thể nhầm lẫn điều này với sự đơn giản chậm chạp. Nhưng một loại thiên tài như vậy luôn luôn cắt thẳng vào vào trái tim không đúng sao?

THE SONG OF ACHILLES by MADELINE MILLER

I stopped watching for ridicule, the scorpion’s tail hidden in his words. He said what he meant; he was puzzled if you did not. Some people might mistaken this for simplicity. But is not a sort of genius to cut always to the heart?

Trâm reading THE SONG OF ACHILLES by MADELINE MILLER

Madeline Miller writes prose or poetry, it’s hard to tell. Another book recommended by my children. 🙂


Nguyễn Thị Phương Trâm, the blogger, poet, and translator, was born in 1971 in Phu Nhuan, Saigon, Vietnam. The pharmacist currently lives and works in Western Sydney, Australia.

Thơ Con Cóc và NHỮNG VẤN ĐỀ KHÁC by NGUYỄN HƯNG QUỐC

Waiting for the train. Photography by Nguyễn Thị Phương Trâm

Tôi đồng điệu quá với khúc này trong tác phẩm Thơ Con Cóc và NHỮNG VẤN ĐỀ KHÁC của anh Nguyễn Hưng Quốc. Anh viết tiểu luận như thơ:

“The leisure aptitude of literature, like that, is not just an escape from the sadness of daily life, but like life, it is an adventure into an imaginary world where the human ego can be both themself and someone else. In this aspect, literature enhances and enrich a person’s life. And this very aspect is the proof of the unique shining allure of literature: where a person can truly be free. People can enter, leave, be a part of the journey. Here begins perhaps, is the taste of something like heroin in literature.”

Đọc đã tai. Dịch ra ngôn ngữ của tôi đã thành, đã gấp đôi. Vì vậy mà tôi như anh, mê văn chương?

Dịch thơ, tôi chỉ “thích” vào vai của ai? Sống cuộc đời của ai? Trong đó ít nhất phải có một chút đồng điệu mới ra thơ.

Tôi nhớ, trước đại dịch, tôi đã dịch một bài thơ của nhà văn Thận Nhiên, tôi có xin lưu lại, nhưng anh đã nói – không phải là thơ hay. Tôi đã tôn trọng ý của anh và không dịch nữa.

Tôi đã thích vào vai của tác giả, nhưng họ không muốn, đó là quyền lợi riêng của họ. Như ngược lại, khi tôi phải dịch thơ của ai tôi không thích?

Life imitates art, văn chương như cuộc đời. Sống không có sự tôn trọng, thật là khó sống.

Nguyễn Thị Phương Trâm

“Chức năng giải trí của văn học, như vậy, không phải chỉ có nghĩa là một sự thoát ly ra khỏi hiện thực buồn tẻ, đơn điệu của đời thường để phiêu lưu vào thế giới tưởng tượng mà còn có nghĩa là một cách nhân bản ngã để con người, trong cùng một lúc, có thể là mình, có thể là người khác. Chính ở khía cạnh này, văn học được coi là có tác dụng làm cho đời sống con người phong phú hơn, giàu có hơn. Và cũng chính ở khía cạnh này, chúng ta thấy đẹp đặc điểm nổi bật của văn học: đó là nơi cho phép con người hoàn toàn tự do. Mọi người có thể vào, ra, có thể nhập cuộc. Chất ma túy của văn chương có lẽ phần nào xuất phát từ đó.”

Nguyễn Hưng Quốc

[Chương 8: Đọc thơ và đọc cái-đọc-thơ]

Ảnh: Cuộc du hành của Bella, tôi chụp.


Là một lời nói dối với chính bản thân hay là cách tôi xem những tác giả tôi đã đọc một cách công bằng hơn, khi tôi đã nghĩ tác giả đã chết mỗi lần tôi đọc thơ của họ, vì The Death of the Author, tiểu luận của Roland Barthes?

Nhưng khi tôi đọc xong khúc ở dưới trong tác phẩm của THƠ CON CÓC và Những Vấn Đề Khác của anh Nguyễn Hưng Quốc, tôi đã có một cảm giác thật là xấu hổ, hơn một tuần, tôi thấy mình không đọc vượt nó ở chương 7, và tôi đã đọc đi đọc lại mãi với những sự bất ổn không rõ ràng:

“Coi ý định của tác giả như là một cái gì ở ngoài tác phẩm và là tiêu chuẩn để đánh giá sự diễn dịch của người khác không những là một sự phi lý mà còn là một sự phi lý dốt nát: nó phủ nhận sự tồn tại của chính tác phẩm.” 

Cuộc sống là một sự nghịch lý. Tôi xấu hổ vì một phần là sự dốt nát của mình, phần lớn hơn là sự tự cao kiêu ngạo của chính bản thân ngoài sự tự hào là mình luôn biết mình là ai. Sự tự hào cao cả nhất của tôi là cách sống thực tế. Sống thực tế thì phải luôn đối mặt với sự yếu tố và sức mạnh của bản thân, để không bị blindsided, là một sự tự lừa dối bản thân. Sống ảo không phải là một cách tôi muốn đối phó với cuộc sống. 

Anh Lê Vĩnh Tài đã có một nhận xét không sai, tôi đã là một người kiêu ngạo. Tôi đã nắp sau lưng anh Roland Barthes để xem tác giả như là một con thú trong rừng. Vì tôi luôn quý loài thú hơn con người. Vì chúng sống luôn chân thành với bản chất của mình. 

Tôi thích lang thang hơn là ngồi một chỗ hóng mây. Vì vấn đề con người là tâm đắc lớn lao nhất của cuộc đời tôi.

Tôi xem họ nhốt trong những cái lồng như chim hót cả ngày, hay đang bay từ cành này sang cành khác tương tác với bầy đàn. 

Làm thơ là đem linh hồn của mình ra rao bán, dụ người đọc. Thơ mà không có hồn, hay yếu hồn thì làm sao tác giả có thể để lại hay dành riêng sự ám ảnh đó cho người đọc? 

Sự ám ảnh sẽ thành một sự tâm đắc của người đọc. Vậy người đọc nhớ đến bài thơ hay tác giả? Vậy người đọc có cần vần để nhớ đến tác giả hay bài thơ không?


Đọc sách là một cách học ngôn ngữ hay nhất.

Những năm đầu tiên ở Úc, chị em chúng tôi xem phim John Wayne, Tom and Jerry và anh Tarzan đu cây rồi cuối cùng hiểu chị Jane. Anh Tarzan chỉ ngón tay cái vào ngực và thốt ra vài chữ:

– Me Tarzan, you.. Jane.

Chiều về sau giờ học bốn chị em chui đầu vào cái hộp có hình, canh đúng giờ trước khi ba má về rồi tắt nó đi. Đủ thời gian cho bộ máy không còn nóng nữa không thì bị ăn đòn.

Không có TV, chúng tôi chui đầu vào những cuốn sách tranh. Đói chữ chúng tôi đọc tiểu thuyết. Từ thư viện gần nhà đến thư viện ở trường. Trường nào cũng đã ghi tên của bốn chị em chúng tôi.

Quên ngôn ngữ của mẹ nhưng ít nhất hiểu ngôn ngữ của một người quốc tịch Úc.

Chị em chúng tôi nuốt chữ như hơi thở. Nuốt luôn những tác phẩm khoa học và toán học và văn học.

Sáng đọc những con chữ của anh Nguyễn Hưng Quốc , dò Gu gồ từng chữ, cuốc hay quốc, rơi như nước mắt.

Chữ đã nuôi chị em chúng tôi.


“Đọc thơ là một cách đối thoại” với tác giả, suy nghĩ này đã là kết luận của tôi khi bắt đầu dịch thơ.

Dịch nhiều tác phẩm của một tác giả đã thành một mối quan hệ bất ngờ. Nhiều mối quan hệ tôi lại rất ngại và không muốn. Nhất là những người thiếu sự trưởng thành và tính cách bao dung.

Đọc gần hết chương năm của Thơ Con Cóc và NHỮNG VẤN ĐỀ KHÁC, tôi không còn một chút hối tiếc nào về công việc đọc tác phẩm này của anh Nguyễn Hưng Quốc trong giờ hiện tại.

Thứ nhất, là vì những gì tôi đã khám phá qua hành trình học tiếng việt và dịch thơ đã là hành trình của riêng mình. Vừa ý nghĩa vừa sâu sắc hơn qua những sự cô đơn và thất bại.

Thứ hai là, bây giờ tôi mới hiểu tại sao anh Nguyễn Hưng Quốc không dịch thơ. Cảm giác cả vạn phiên bản của một bài thơ thật là phức tạp. Tôi hiểu những điều này trước thì có lẽ tôi sẽ không có đủ can đảm để dịch thơ học tiếng việt.

Thứ ba thì như tôi vẫn nghĩ xưa giờ tôi đã chưa đủ kiến thức để hiểu tác phẩm của anh.

Ngày ngày tôi càng tin thứ định mệnh mà người ta cứ hay phát ngôn bừa bãi.


Anh Nguyễn Hưng Quốc trong những cuộc đối thoại qua messenger, không nhiều, nhưng lại đủ. Vì chúng tôi chưa bao giờ hiểu lầm nhau.

Nhưng tôi là một người sinh ra với bản chất hoài nghi, không hiểu thì tôi hỏi thẳng để kiềm chế sự suy diễn, kiểu – keep it simple stupid. Ngoài thơ của anh, đối với tôi luôn luôn vẫn là sự bất ngờ khi tôi đọc các bài tiểu luận của anh là sự đồng điệu.

Tôi đọc y như tôi đang được lắng nghe.

Khi tôi đọc thơ, tôi chẳng bao giờ nghĩ đến nhà thơ, những cảm xúc đó là của riêng tôi. Ngoại lệ là thơ Lê Vĩnh Tài, có thể là vì tôi đã dịch quá nhiều tác phẩm của anh.

Tôi không tiếc, nhưng tôi phải thừa nhận rằng, nếu tôi đọc tác phẩm “Thơ Con Cóc và Những Vấn Đề Khác” sớm hơn thì hành trình học tiếng Việt của tôi sẽ dễ hơn chăng? Như từ “về” trong khúc kết của Chương 4 đã xác nhận sự nghi ngờ của mình.

Tôi sẽ dịch lại từ “về” = homecoming.

Ta về

thơ Tô Thuỳ Yên

Tiếng biển lời rừng nao nức giục
Ta về cho kịp độ xuân sang

Ta về một bóng trên đường lớn
Thơ chẳng ai đề vạt áo phai…
Sao bỗng nghe đau mềm phế phủ?
Mười năm, đá cũng ngậm ngùi thay

Vĩnh biệt ta mười năm chết dấp
Chốn rừng thiêng im tiếng nghìn thu
Mười năm, mặt xạm soi khe nước
Ta hoá thân thành vượn cổ sơ

Ta về qua những truông cùng phá
Nếp trán nhăn đùa ngọn gió may
Ta ngẩn ngơ trông trời đất cũ
Nghe tàn cát bụi tháng năm bay
.
Spring will be my homecoming
By the roaring sea
Earnest call of the trees

My homecoming will be a looming
Dark shadow across the highway
Shredding at the seams of my cloak will be
Poetry, the sudden panic and pain?
A decade where the rocks too, could feel the ache

Farewell to my dead gone ten years
Sacred trees and solitude of a thousand autumns
A trickling decade of regression
A primate dangling from the trees
On bent knees

My homecoming through the lagoons and deep troughs
Against the East wind my furrowed brow
Through the corrosion of time stunned by how
Nothing had changed, nothing did I gain


“một trong những nguyên nhân khiến ngành phê bình Việt Nam cứ ở mãi trong tình trạng ấu trĩ và què quặt là, do rất thiếu tự giác..”

Cả một cường quốc thơ thiếu tự giác chứ không chỉ riêng ngành phê bình, tôi đọc một lúc tôi thấy ngán. Khi nhà thơ tự lừa dối bản thân mình, bạn không nghĩ nó sẽ bị lộ ra trong thơ ư?

Nhưng vô vọng thì chưa hẳn, thế hệ của con tôi dần dà càng ngày càng giàu tự giác hơn.

Millennials are known for their self-love revolution.


“Nếu phê bình là sự tự vấn của sáng tác, lý luận sẽ là sự tự vấn của phê bình.”

Diễn dịch:

“If the critic responsibility is to nurture creativity, then what nurtures the critic would have to be logic.”

“If a mother responsibility is to nurture her children, then the stratagem of her skills relies on logic and reasoning.”

Life imitates art. Or is it the other way around.

Sketch & photography by Nguyễn Thị Phương Trâm

Tôi sống hình như trên một hòn đảo một mình, nếu không lo chuyện cơm áo thì tôi ngủ. Tôi đã chấp nhận từ nhỏ là sẽ không có ai có đủ khả năng để hiểu mình ngoài bản thân.

Sự cô đơn đó dạy cho tôi cách sống với nỗi buồn.

Cả khi yêu tôi cũng đã chấp nhận sự cô đơn của nó.

Từ nhỏ tôi đã hay khóc, và khi tôi khóc phản ứng của người đối diện thường chẳng liên quan gì đến tôi. Họ đã khẳng định ra lý do tại sao tôi khóc.

Tại sao họ không nghĩ như bài thơ con cóc.

– It is what it is and it’s not what you think it is.

Tôi khóc tại vì tôi buồn, nó chỉ nhiêu đó.

– C’est la vie/such is life.


Congratulations to my niece, Dr. Lam. Photography by Bác sĩ Lâm Ngọc Hoàng.

Kiến thức văn học chuyên môn của tôi quá kém, xem như là một tờ giấy trắng.

Tôi ngồi ngắm những cuốn sách của anh Nguyễn Hưng Quốc với những cảm xúc vừa kích thích vừa hồi hộp lẫn lộn với những sự đe doạ là tôi không sứng đáng.

Sự thật của một tờ giấy trắng vừa dễ thương vừa đáng tội nghiệp.

Nhưng khi bạn đã cắn vào ngôn ngữ của Nguyễn Hưng Quốc rồi thì bạn có thể bỏ nó xuống được không. Bạn nhỏ nước miếng, bạn vừa muốn để dành vừa muốn nuốt cho hết những con chữ cùng một lúc vì bạn sợ người khác sẽ dành miếng ăn của bạn. Đó là cảm xúc của tôi trong những năm dịch thơ ba dòng của anh Nguyễn Hưng Quốc.

Sau gần ba mươi năm Thơ Con Cóc và Những Vấn Đề Khác đã phát hành tôi mới có đủ kiến thức để đọc và dịch?

“Học văn dư tập, nghĩa là tác phẩm được hoàn thành trong những thì giờ thừa còn lại sau khi đã làm tròn các bổn phận đối với xã hội.” Trích từ Thơ Con Cóc và NHỮNG VẤN ĐỀ KHÁC by NGUYỄN HƯNG QUỐC.


Nguyễn Thị Phương Trâm, the blogger, poet, and translator, was born in 1971 in Phu Nhuan, Saigon, Vietnam. The pharmacist currently lives and works in Western Sydney, Australia.

No Longer Human by Osamu Dazai | Nguyễn Thị Phương Trâm

The last time I was that excited about a novel was more than a year ago, and it was Pachinko by Min Jin Lee.

I am spoiled by another recommendation by my daughter, No Longer Human by Osamu Dazai. The sincerity and honestly of the protagonist’s voice left me with renewed hope in humanity.

“God, I ask you. Is trustfulness a sin?”

I wonder if both Pachinko and No Longer Human have been translated into Vietnamese?

I mostly feel sad for those who could never get access to such incredible writing. And to be in the end at the mercy of the translators who they mostly revered with reverence as Gods. Like so with these gods bestow windows to their imprisoned subjects to unbetold magical worlds.

English is just another language like any other, it just happened to be a useful one.

Don’t be a slave to these gods..

Ah, again, I am talking to myself. But if I can not be honest with myself then with whom?

God, I ask you. Is honesty a sin?

Because I know to most, betrayal is not.

Ozamu Dazai

THE Kamogawa Food Detectives by Hisashi Kashiwai | Nguyễn Thị Phương Trâm

December 12th, 2023

After reading Chinatown by THUẬN, an intense emotional rollercoaster between Paris, France and Hanoi, Vietnam, The Kamogawa Food Detectives takes me to Kyoto, Japan. I’m hit with the memories of the trips I took with the children there, I’m drawn in by steaming broth and hot tea against the icy wind at the end of winter and the start of spring

Sure, the title of the book gives the plot away, but I found myself surprised and immersed at every turn of the page. I was surprised by the fact that I did not touch my intelligent phone with all its distractions. I paused only because my husband’s dental appointment was done.

Photography by Nguyễn Thị Phương Trâm.

December 17th, 2023

Our memory may lie to us, but our senses would always speak the truth..

Ký ức của chúng ta có thể là một lời nói dối, nhưng giác quan của chúng ta luôn luôn nêu ra sự thật..


Nguyễn Thị Phương Trâm, the blogger, poet, and translator, was born in 1971 in Phu Nhuan, Saigon, Vietnam. The pharmacist currently lives and works in Western Sydney, Australia.