The old professor | Mai Thảo

Người thầy học cũ

Y gặp lại người thầy học cũ một ngày mưa lớn. Con đê chạy dọc hữu ngạn sông Đáy chỗ đó là giữa quãng Ba Thá, Vân Đình. Đường lầy. Kẻ đi ngược, người về xuôi. Cuộc kháng chiến gian khổ thu lại trong giây phút gặp gỡ bất thình lình một nỗi tủi mừng rưng rưng và cái hình ảnh buốt lạnh của con đường dài thẳm, trùng điệp hầm hố dưới mưa bụi trắng xóa. Xa xa dấu vết những làng xóm tiêu hủy còn lại.

Hai thầy trò nắm chặt tay nhau, mưa vẫn đổ lớn – cùng chạy đến trú dưới một gốc cây. Nhiều năm tháng qua đi từ ngày bỏ trường lăn mình vào cuộc đời, bây giờ Y đã lớn, đứng cạnh thầy cao hơn thầy hẳn một cái đầu. Thầy thì tuổi già đã làm cho thân hình nhỏ lại. Nhưng giữa hai người vẫn không có sự thay đổi. Người thầy vẫn vững chãi và tự tin hơn. Thái độ gương mẫu và che chở bên trong cửa lớp ngày nào Y vẫn nhận được.

“Thầy ở đâu xuống?”

“Tôi ở Ba Thá xuống”.

“Thầy vẫn dạy học”.

Người thầy học cười hiền lành:

“Phải, tôi vẫn dạy học nhưng trường làng vừa bị bom đốt cháy chiều hôm qua. Hôm nay tôi phải về Ty báo cáo. Ty ở dưới Vân Đình. Tôi mất hết, chỉ chạy được những cái này.

Những cái này: một cái bị cói, mấy bộ quần áo nâu và một cái gậy trúc.

Y nhìn cái cơ nghiệp nhỏ nhoi vô nghĩa, những đồ tùy thân cuối cùng còn sót lại của một cuộc đời đạo đức và liên tưởng tới hai hình ảnh: vị chân tu của một thời đại nào đi truyền bá trong khổ hạnh những tư tưởng đẹp cho nhân loại và hình ảnh một con đường mưa bay, buổi chiều xuống trên liên khu rộng lớn, người thầy học cũ lại một mình bước đi trên con đường đó mang trên mớ tóc bạc cái nghề đạm bạc cao quý, mang nặng nó trong đêm tối và mưa bão.

Mưa vẫn đổ lớn. Hai thầy trò đứng sát vào nhau hơn. Thầy nhìn trò, gật đầu:

“Các anh đổi thay nhiều lắm. Trưởng thành cả rồi. Nhưng mà ở đâu và bao giờ các anh vẫn nhận ra tôi, tôi vẫn nhận ra các anh. Anh thì vẫn còn nguyên vẹn cái nhìn lơ đãng ra ngoài cửa lớp những buổi trưa mùa hạ”.

Y trả lời:

“Vâng, con vẫn thế. Con vẫn nhớ con như thế”.

Giọng thầy trầm trầm trong tiếng mưa đổ rào rào:

“Chúng ta vẫn thế”.

Đôi mắt sâu của thầy nhìn xuôi theo con đường dài, qua màn mưa về tận cuối đường, xa hơn cái xa của cuối đường:

“Chiến tranh đổi thay hình thể những ngả đường trên đó chúng ta đi. Tất cả trở nên khó khăn cực nhọc và chua xót hơn cũ. Những ụ đất. Những hầm hố. Những chiếc cầu đổ. Hình như mưa bão cũng nhiều hơn”.

Và thầy thở dài:

“Chúng ta là những con người cũ đang tập đi trên những con đường mới”.

Rồi thầy quay lại hỏi:

“Còn anh, bây giờ anh làm gì?”

“Thưa thầy con đi buôn”.

“Đi buôn?”

“Con bỏ học từ sau Cách mạng tháng Tám. Thuyền hàng của con chắc bây giờ đang ngược dòng đi lên ở giữa khoảng Rót Rét. Con sẽ đón thuyền ở vùng Bương Cấn và nếu đêm nay ngớt mưa sẽ đi thẳng tới Phú Thọ”.

Người thầy “Thế à” một tiếng nhỏ rồi không nói gì nữa. Tính thầy vẫn ít nói. Mưa ào ào trên đầu. Trước mắt họ dòng sông Đáy đục đỏ chảy đi hung dữ. Bãi xa mịt mùng bên kia. Người học trò đứng lùi lại phía sau và nhìn thấy sát tầm mắt, những sợi tóc bạc gió thổi lay tạt trên khuôn mặt mà trông nghiêng vẫn đựng đầy cái vẻ trầm lặng cũ, những ngày xưa nhìn xuống Y trên một nền bảng đen. Những kỷ niệm những hình ảnh của một lớp học vừa trở về lướt thướt và buốt lạnh trên khoảng đường này. Những chùm hoa mùa hạ đỏ chói chang trên góc cửa sổ, sự hé mở của những giấc mộng ban đầu nở từ những chùm hoa rực rỡ ấy, nhịp bồng bềnh đẩy đưa của tâm hồn chạy đến những chân trời những thế giới hoang vu. Cánh bướm mỏng của niềm rung động mới. Những tấm kính sáng trong. Tiếng giảng bài trầm trầm đi giữa hàng ghế. Tà áo thâm và cái đỉnh mũ trắng. Những bực gạch mưa làm mòn cạnh đi lên từng cửa lớp. Lối kiến trúc cổ kính của một mái trường xây cất trên nếp thành đổ nát cũ lượn vòng giữa những hàng cây và những ao đầm. Thành phố ở dưới với tiếng hú dài của một tiếng còi tàu kéo theo những vệt khói còn treo lâu trên nền trời. Ý niệm thứ nhất về không gian trong chuyến đi tưởng tượng. Vụ hè sắp tới thấp thoáng hình ảnh con đường mất hút dưới nắng.

*

Y nhớ thầy đã về sau một buổi tựu trường có nhiều thuyên chuyển. Cũng một buổi sáng mưa lớn. Có tiếng giày từ ngoài hành lang đi tới. Thầy vào, đứng lại một giây nhìn mọi người, nói: “Chào các anh”, đoạn đi thẳng lên bục cao. Giờ học thứ nhất được dành cho sự làm quen nhau. Người thầy bày tỏ nỗi vui riêng sau mười mấy năm ở rừng được đổi về một trường thành phố.

Thầy nói: “Trường cũ ở sát biên giới Hoa – Việt, học trò nửa Kinh nửa thiểu số. Trên ấy đêm rừng dài và buổi sáng nào cũng dầy đặc sương trong lớp học vừa mở cửa. Rừng thì trùng điệp ở chung quanh. Sân trường đôi khi còn in những dấu chân thú dữ. Và rét thì rét ghê rét gớm. Các học trò chân tay cũng cóng buốt và mặt mũi xám tái lại. Phải đóng kín cửa cho hơi nóng truyền đi một lúc sau mới làm việc được”.

Hình ảnh của một lớp học biên giới được gợi lên bằng giọng nói đặc biệt trầm trầm. Cái lối kể chuyện của thầy cũng khác. Và ngay lập tức, trong số bốn mươi lăm học trò chăm chú lắng nghe, từ một chỗ ngồi tận đáy lớp nhìn lên, Y cảm thấy mến yêu ngay người thầy học mới. Một nỗi mến yêu đặc biệt chưa từng có. Tưởng như một khám phá, một đổi thay lớn.

Trong một cuộc đời học trò, từng năm học đi lên, mỗi năm lại gặp một người thầy, nhưng trong tất cả những người thầy đó, thường vẫn chỉ có một người mà về sau lúc đã giã từ cửa lớp, ở mãi chỗ sâu xa cách biệt trong cuộc đời, mỗi lần nhớ lại là người học trò lại nhớ trước nhớ ngay đến người thầy ấy. Tại sao? Có thể vì một nét mặt, một giọng nói, được khắc sâu hơn vào dĩ vãng. Có thể vì một sự bắt buộc nào đó, trừu tượng và siêu hình, khiến cho tương quan tình cảm vượt khỏi mức bình thường, chứa đựng một ý nghĩa rộng lớn hơn.

Bài luận đầu tiên của Y được nhiều điểm nhất lớp. Một sự lạ. Ba hôm sau khi thầy trả bài, gọi đến tên, ngợi khen và mỉm cười bảo Y hãy đọc cho cả lớp nghe một đoạn văn hay, Y đứng dậy, tờ giấy trên tay run run và giây phút đó đã là cả một dấu son rực rỡ trong cái lịch sử học trò của Y từ trước đến nay vốn rất tầm thường tăm tối.

Y lười và lơ đãng. Trên tất cả các môn học, điểm số bao giờ cũng ở dưới cùng. Một sự đội sổ toàn diện. Suốt đời Y nhớ mãi cái giờ học lịch sử ấy của một tên học trò đội sổ ngồi tối tăm ở cuối lớp, lần đầu đứng lên ngượng nghịu, hồi hộp đọc cho cả một lớp im sững thán phục cái thành công thứ nhất của đời mình. Ngồi xuống còn cảm động.

Cả lớp không tìm hiểu được nguyên nhân sự đổi thay đột ngột này. Chính Y cũng không hiểu. Y đã viết bài luận ấy cho một người xem, nó là cái biểu tỏ cụ thể của một tình cảm chân thật và tốt đẹp gửi đến cho một người thầy đã tả được một cái trường học biên giới bằng “những dấu chân thú dữ” và “sương trắng dầy đặc cửa lớp buổi sớm”.

*

Mưa vẫn đổ lớn.

Buổi chiều như đã muốn đến từ bãi sông bên kia. Trời thấp và xám. Con thuyền đầy hàng ngược dòng ở giữa khoảng Rót Rét bồng bềnh trong ướt lạnh còn là điểm vui ấm bé nhỏ so với tâm sự của người thầy mất trường, không biết sẽ về một nơi nào trong mưa bay.

Hai người cùng cúi đầu suy nghĩ. Thầy nói:

“Anh vừa nói hiện anh đi buôn đấy nhỉ?”

“Dạ”.

“Các anh làm thật nhiều nghề. Mỗi người một đường. Cuối tháng trước tôi có gặp một anh không rõ đã học tôi năm nào, làm khẩn hoang ở một đồn điền Nho Quan. Vùng ấy lam chướng, nước độc, rất có hại cho sức khỏe. Trông anh ta xanh yếu đáng ngại. Cứ như anh đi đây đi đó trên một con thuyền, có lẽ lại hay hơn”.

“Kể thì mấy năm nay, từ ngày ra trường con chưa từng có dịp được đi nhiều, thấy nhiều như bây giờ. Nhưng nghề buôn không phải là một chí hướng thích hợp. Nhiều lúc con vẫn cảm thấy đang làm một việc vô ích”.

Người thầy đáp:

“Tôi biết. Nhưng chúng ta bây giờ thường vẫn phải làm ngay cái việc nhìn thấy trong tầm tay với mà không có quyền từ chối, lựa chọn. Thế hệ các anh biết bao nhiêu người hiện đang đứng lạc vị trí, băn khoăn tìm đường. Ở tuổi các anh thật đau đớn. Chúng tôi thì không nói làm gì. Nhiều lúc cực nhọc vất vả, tôi vẫn thầm cảm ơn trời còn cho mình được cầm cái thước kẻ giảng bài. Tôi làm gì khác được nếu thôi dạy học?”

Thầy cười khẽ:

“Thói quen của nghề nghiệp đấy: Thấy các anh là hỏi về dự định vào đời. Không thích đi buôn, anh muốn làm gì?”

“Có một lần trong giờ luận, thầy nói đùa con có thể trở thành nhà văn, con vẫn ao ước thực hiện được câu nói đùa ấy”.

“Thế ư! Tôi không nhớ nữa, nhưng nếu có nói thì nói thực đâu phải đùa. Phải rồi, Việt văn là môn học xưa kia anh ham thích nhất”.

Giọng thầy trở nên ân cần:

“Cố gắng đi. Biết đâu chẳng một ngày tôi được đọc văn của một người học trò cũ là anh. Niềm an ủi lớn nhất của một người thầy vẫn là được thấy người học trò cũ của mình đi vào tương lai trên lối đi đã được phác định từ trong cửa lớp”.

Mưa bỗng ngớt đi, tiếng đổ ào ạt dừng lại. Mé sông bên kia, bờ bãi mịt mùng ban nãy nổi lên dần dần. Nhưng vòm trời thì vẫn thấp nặng và nghi ngút hơi nước. Trận mưa lớn vừa ngớt chỉ để sửa soạn cho một trận mưa lớn khác sắp đổ xuống.

Hai người ra khỏi gốc cây. Người thầy nhìn lên trời:

“Đã có thể đi được rồi. Tôi phải đi xuống Ty bây giờ cho kịp”.

Thầy quay lại, cánh tay gầy yếu đặt lên vai người học trò cũ:

“Lâu lắm mới gặp nhau tôi cám ơn các anh còn nhớ đến tôi. Các anh bây giờ đã khôn lớn cả, đã tự trưởng thành trong những kinh nghiệm, tôi cũng không có điều gì phải khuyên bảo nữa. Thôi anh ở lại”.

Giây phút giã từ này thật là cảm động.

“Con ân hận không được gặp thầy lâu. Con theo thuyền độ nửa tháng bán hàng xong rồi sẽ trở lại vùng này. Xin thầy địa chỉ để con được lại thăm trường mới”.

Người thầy gạt đi:

“Chính tôi hiện giờ cũng không biết rồi sẽ được thuyên chuyển đi đâu. Liên khu trong, một trường mới mở trong núi hay là nghỉ dạy vĩnh viễn không chừng. Chắc khó gặp lại, anh còn nhớ đến tôi là đủ và đừng băn khoăn về vấn đề tìm thăm tôi”.

Người thầy bước đi, cái bị cói nằm trên bờ vai gầy, gậy trúc chống xuống đường lầy. Y chạy theo thầy:

“Con đi buôn cũng không đến nỗi túng thiếu lắm. Thật tình không dám nghĩ đến chuyện trả ơn, nhưng con có giúp thầy được điều gì không?”

Người thầy lắc đầu mỉm cười:

“Tôi một thân một mình cũng không cần gì. Cám ơn anh. Thôi anh trở lại”.

Y đứng sững giữa con đê nhìn theo bóng dáng cổ kính của người thầy. Cái bị cói, cái gậy trúc, những sợi tóc bạc cứ nhỏ dần mãi. Rồi những cái điểm bé nhỏ ấy nhòa đi sau màn mưa.

Y gặp lại người thầy học cũ của Y lần ấy là lần cuối cùng. Bán xong chuyến hàng, Y lên bộ về thẳng Vân Đình. Hỏi thăm Ty Học chính ở đó, Y được biết người ta đã nói với thầy là các trường bị phá hủy gần hết, phải đợi một thời gian để lập trường mới và người thầy đã bỏ đi không để lại địa chỉ.

*

Đến nay đã mười tám năm.

Viết văn, tôi thực hiện được cái ước vọng duy nhất của thuở nhỏ. Trong số những nguyên nhân thầm kín thúc đẩy tôi, tôi ghi nhận lời thầy khuyên nhủ cố gắng ngày nào trên quãng đường lầy.

Sự đổi thay quyết định một đời người thường vì những nguyên nhân nhỏ. Ở đây có thể vì lời khuyên của một người tôi kính yêu.

Từ đó tôi không gặp lại thầy, cũng không trở lại một cửa lớp nào nữa. Nhưng kỷ niệm còn giữ được của buổi học ấy, nỗi cảm động đứng giữa hàng ghế đọc bài luận ấy cho cả lớp nghe – nhớ lại – vẫn đưa tôi trở về được với cái thế giới học trò. Nó nằm trong chu vi một lớp học, nhưng rộng và riêng biệt đúng như một thế giới. Chùm hoa phượng, những phiến kính sáng trong, cái đỉnh mũ trắng, những ngày hè chói nắng. Câu văn đầu tay vụng dại, bỡ ngỡ. Trên tất cả, khuôn mặt trầm lặng của thầy ngó xuống như một nỗi bình yên.

Bây giờ đôi khi ngừng tay trên một trang bản thảo, lúng túng trước một danh từ, một ý tưởng diễn đạt khó khăn, tôi lại thấy những hàng chữ dập dập xóa xóa trước mắt bỗng phảng phất giống với trang giấy nháp của bài luận cũ. Hình ảnh người thầy lúc đó lại hiện lên. Tôi muốn được gặp lại, để nói, ít nhất cũng một lần, với thầy:

“Những trang giấy này có được một phần lớn nhờ thầy”.

Nhưng mà những dòng chữ tôi viết bây giờ chắc không bao giờ được biết tới những dòng mực đỏ phê điểm ấy nữa. Buổi gặp mặt cuối cùng. Con đường xa hút dưới mưa trắng. Số tuổi chất nặng lên cuộc đời đã xế chiều. Giọng nói trầm trầm ấy đã chìm lặng, tôi linh cảm như vậy. Cái gậy trúc ấy chắc đã rời khỏi cánh tay gầy yếu, rơi xuống một nơi nào đó, ở ngoài kia.

It poured the day he saw the old professor. The dike ran along the right bank of Sông Đáy between Ba Thá and Vân Đình. A turbid and muddy trail. Human traffic going with and against each other. A struggle condensed into a fleeting moment of bashfulness, shame and brimming joy along with the image of a cold and unending long trek, pounding and drowning in the bleary white dusty rain the time they had bumped into each other. Remnants of dying villages in the distant.

Teacher and student holding onto each others hand, and the rain continued to pour – together ran for cover under a tree. The years rolling along past us by as we dived head first in to life, now fully grown, next to his teacher he is a head taller. The shrinkage of age makes his teacher appeared even smaller. But between them nothing has changed. As always the teacher is both more firm more confident compared to his student. The exemplary attitude and protection inside the classroom that he as a student received day after day.

“Sir, where are you staying now?”

“Ba Thá”

“You still teach”.

The professor smiled kindly:

“Yes, I still teach but yesterday afternoon the school was bombed. I’m heading for Ty now to make an official report. Ty is a district down from Vân Đình. I’ve lost everything, except for what is here.”

What is here: a sack, a couple of sets of brown clothes and a bamboo stick.

He looks at the small, meaningless career, the last remaining belongings of a moral life, and thought of two images: a humble and meagre ascetic of a certain era imparting beautiful thoughts to humanity in asceticism, and the image of a rain drenching windy path, the afternoon setting upon a large inter-region, the old teacher walking alone on that road, the simplicity of a noble profession is the heavy burden on his silvery hair in the dark stormy night.

The rain continued to pour. The student and teacher gravitated towards each other. Nodding, the old professor looks at his student:

“You gentlemen have changed a lot. All grown up. But it does not matter where I am you still recognise me, and I all of you. You still have exactly the same absent-minded look when you sat in my class looking out the classroom window during those summers in the middle of the day”.

His reply:

“Yes, I remember the way I used to be in class. That has not changed”.

The bass of professor’s warm voice discernable through the consistent clatter of the pouring rain:

“No, nothing has changed”.

The professor’s deep set eyes follows the long path through the rain to the end, further than the end of the road:

“War changes the path we take on the road. Every thing becomes bitter, harder than before. The earthly mounds. Pits and tunnels. Broken bridges. And the storms, there seem to be more of them”.

The professor sigh:

“We are the old ways learning how to walk on a new path”.

Before he turn to look at his student:

“And you, what are you doing now?”

“Buôn sir”

“Buôn?”

“I left school after Cách Mạng Tháng Tám. The stuff I want to smuggle is going up the river around Rót Rét. I will meet up with them at Bương Cấn and tonight once the rain ease I will head for Phú Thọ”.

The professor said two words quietly “I see” and that was that. His professor is by nature a quiet man. The rain poured over head. In front of them is the angry red and murky water of Sông Đáy. Unreachable is the other side of the bank. Taking a few steps back, standing behind his teacher, his eyes focused more intently on the strands of grey hair stirred by the wind on the familiar grave focused features of a face he had seen a past long gone standing against the black background of a chalk board. The smooth and luke warm memories and images of a time in a classroom came rushing back frame by frame on the small patch of the thoroughfare at the side of the road. Bunches of summer flowers in a brilliant red perched on the window sill, and as each cluster of flowers bloomed came the rushing was a peek of new dream, the light tempo of a time when the spirit was swept away to wild unexplored places far and beyond. Over new horizons were the fragile quiver of butterfly wings. Lucid panes of glass. Low timbre sound of our lessons pacing steadfast between the classroom’s chairs lined up in neat rows. Deep set hem topped with a white hat. Blocks of bricks worn out at the edges by the rain formed the steps up into each classroom. Bygone architecture of a school built on the ruble of an old citadel weaves through the rows of trees and scattered ponds. A city under the long howl of a ferry tailed by a trail of smoke that lingered in the sky. The first idea conjured, the air of an imaginary journey. Flickering images of a path lost in the sunlight of an impending summer.

He remembered the opening day the old teacher turned up after one transfer after the other. It also poured that particular morning. The sound of shoes approaching along the corridor. The professor stepped into the classroom and paused for a second, said: “Good morning gentlemen”, as he head straight for the raised lectern. The first hour was reserved for getting to know each other. The professor shared a private joy, he was happy about the transfer to a school in town after the ten years he had spent in the jungle.

He said: “The last school was right by the border of Vietnam and China, my students were half Kinh and half from a collective of small indigenous groups. Up there in the jungle, the nights are long and in the morning each time I opened the classroom door, the classroom would be filled with thick fog. The jungle surrounds it was thick with trees and more trees, the trees went on and on as though there were no end. On the school yard you can find paw prints of ferocious creatures and wild animals. And when it was cold it was extremely cold. The students’ hands and feet were cold and their faces were pale and blue because it was so cold. The doors and windows must be shut tightly so our body heat could circulate before we could even do anything”.

The images of a classroom at the border materialized via a warm and bass tone that was distinctively unique to the old professor. The way he tell his story, the way he phrase each sentence was also different. And immediately, amongst the forty five students listening, from a seat at the back of the classroom he looked up, found instantly the fondness and respect for his new teacher. A kind of fondness that was new to him. It was like a new discovery, a phenomenon, a change.

The life of a student, going up a class each year, there’s a new teacher, but amongst those teachers, often once after closing the door finally to that class, tucked away separately as life goes on, comes back immediately vividly in the memory of a student that particular teacher. Why? Perhaps its a certain feature of their face, voice, edged deeper in the past. Perhaps because its tided up to something, may it be abstract or pictorial, the emotional attachment surpasses the norm, denoting richer, more meaning.

He came first on his first essay in class. An odd occurance. He got his paper back three days later, when his name was called, by the compliments and smile he was asked to please read the best paragraph out loud, standing up, his hand shook as he held onto the piece of paper and those minutes were the rosiest highlight in the history of the years he spent in school where beyond that point into the past were mostly mediocrity and darkness.

He was lazy and careless. Always last no matter what subject. A complete change. For the rest of his life he will never forget the complete change in the brooding student who sat at the back of the class during that history lesson, the awkwardness of having to standing up for the first time, the anxiousness and excitement of reading and sharing his first success with the full attention and admiration of the whole class. That feeling stayed with him as he sat down.

The class could not find any reason for this sudden change. He, himself could not understand. He wrote that essay for one person to read, it specifically express the sincere and fine emotions reserved for a teacher who describe a school at the border as "paw prints of ferocious creatures and wild animals" and "in the morning each time I opened the classroom door, the classroom would be filled with thick fog".

*

The rain continued to come down heavily.

The afternoon had turned up on the other side of the river bank. The sky is low and grey. The boat full of goods heading up the river around Rót Rét where the water was a bit rough in the cold and wet is the highlight of a small and warm memory compare to the confiding fact that the teacher had loss his school, not knowing where he will end up in this rain this wind.

They both nod their head in deep thought. The professor said:

“You just said you’re in the middle of smuggling something?”

“Yes sir”.

“You gentlemen have so many professions. Each person on their own path. The end of last month I saw a student I can’t remember which year I had taught him reclaiming land on a plantation in Nho Quan. A filthy area where the water is poisoned, very bad for your health. He was pale and weak, he did not look well. You travelling back and forth on a boat, would perhaps be a much better idea”.

“The last couple of years, since the day I left school there were not enough opportunity for me to move around, unlike now. But smuggling is not a suitable direction. Sometimes I feel like what I’m doing is all for nothing”.

The professor reply:

“I inderstand. But more than often we would find ourself doing what is in reach where we do not have a choice but accept. You generation is full of men who are not in the right position, not sure which path to take. It’s painful being your age. As for us there’s no point talking about it. Often it is so hard, I would still find myself quietly thank heaven for letting me hold that ruler and lecture. What else can I do if it’s not teaching?

The professer laughed softly:

“It’s a habit of the job: Seeing you gentleman all I want to do is ask what you want to do with your life. If you don’t like the smuggling, what do you want to do?”

“Once during a discussion, you were joking about me becoming a writer, I still have that laughable dream of becoming a writer”.

“Oh! I can’t remember, but if it was something I said than it wouldn’t have been a joke. That’s right, Vietnamese literature in those days was a subject you loved the most”.

The professor’s voice grew more earnest:

“Keep at it. You’ll never know one day I might find myself reading something written by one of my students and that student is you. The be biggest consolidation to a teacher is their student who could take a path that had taken shape in the classroom”.

The rain easing suddenly, the loud clatter of pouring rain stopped. The other side of the river, the bank materilises slowly from behind the thick curtains of rain. But the horizon remained low and laden with water vapours. The heavy down pour stopped in time to prepare for another down pour.

The two of them left the cover of the tree. The professor look up at the sky:

“It should be fine now. I better head for Ty before it’s too late”.

The professor turn around, places a frail hand on his old student’s shoulder:

“It has been a while since I’ve seen any of you gentlemen. Thank you for thinking of me. You gentlemen are now wise adults, via your experience grew up, I don’t have any advice left to give you. Stay safe”.

An emotion goodbye.

“I wish I had more time with you professor. I’ll follow the boat and in around half a month I will be back around here again. May I please have the address of your new so I can get another chance to see you”.

The professor cast the idea aside:

“I, myself do not know where I’m going. Further in there’s a new school in the mountain or I might stop teaching altogether. I will be hard for us to meet again, you still remember now an then that is enough no need to feel bad about not visiting me”.

The professor left, carrying the sack on his thin shoulders, supported by the bamboo stick deep in the muddy water, he ran after his teacher:

“Buôn, I do okay. Honestly I’m not trying to repay you in any way, but can I help you in anyway at all professor?”

The professor shook his head smiling:

“I live alone, I do not need anything. Thank you son. You should go back”.

He stood there frozen in the middle of the dike straining his neck trying to follow the figure from a bygone era disappear into the rain. The sack, bamboo stick, the strands of grey hair grew smaller and smaller like forever. Then those smallest distinguishable features too fade away into a curtain of rain.

That was the last time he saw his teacher. Selling the last boat of goods, he went straight back to Vân Đình. Found out that Ty Học was actually there, they told his professor that most of the schools have been destroyed, it will a while before there will be any new school and the professor left after that not leaving an address behind.

*

Eighteen years later.

Writing, that childhood dream, I have fulfilled. Amongst the hidden reasons that pushed me, I noted the professor’s advice to keep trying everyday on that muddy dike.

The decision that could change a person’s life often are the small reasons. Here perhaps because it was the advise from a person I respect.

I never saw the professor again from that day on. But the memory of that class, how moving it was to stand in the middle of the class reading the essay to the whole class – the thought of it again – takes me back to the years I was a student.